დიდი ხანი ვსწავლობდი და ბოლოს მივხვდი, უნივერსიტეტებში ვერაფერსაც ვერ ისწავლი. თუ ცოდნის მიღება გინდა, კი არ უნდა ჩაიკეტო ოთახში და მწერლებს სულში ჩრჩილივით ჩაუძვრე, მკვდარ ქაღალდზე კი არ უნდა სცადო აზრის ამოკითხვა, ნამდვილი, ცოცხალი წიგნების კითხვა უნდა დაიწყო - უფრო მეტი დრო  გაატარო ადამიანებთან.
  გინდა ცხოვრების სწავლა? უცნობ ადამიანებს უნდა დააკვირდე, თვალებში ჩახედო და ბევრ რამეს ამოიკითხავ. თუ ამბის გაგება მართლა გინდა, არ დაუსვა კითხვა, როგორც კი ადამიანები ხვდებიან ვინმე მათ მოსმენას აპირებს, სიმართლეს ძვირფასეულობასავით მალავენ ლეიბის ქვეშ და ზღაპრების მოყოლას იწყებენ, ჰგონიათ, რომ გამოგონილი ამბები უფრო კარგად წარმოაჩენთ, ვიდრე სინამდვილე.  სიტყვები ამბებისთვის ისეთივეა, რაც ქსოვილისათვის მაკრატელი, მან შეიძლება ძვირფასი აბრეშუმისგან ბრწყინავალ კაბაც შექმნას და ძონძების გროვაც, ამიტომ რისკზე წასვლა არ ღირს. ყველაზე დიდი ბოროტება ტყუილში არეული სიმართლეა, ისე ითქვიფება, თითქოს შაქარი და კვერცხი შეგერიოს ერთმანეთისათვის და მიგეღოს „გოგლიმოგლი“, რომლიდანაც ვეღარავინ შესძლებს შაქრის მარცვლების გამორჩევას.
    ცოდნის მიღება თუ გადაწყვიტე, უნდა მდევარი გახდე, ჩაუსაფრდე ადამიანებს და მაშინ დაიწყო კითხვა, როცა ჰგონიათ რომ მარტონი არიან, როცა ფიქრობენ რომ არავინ უყურებს. შუბლზე გაჩენილ ხაზებში ნათლად დაინახავთ, როგორი იყო მისი გზა, უყვარდა თუ სძულდა, დათესა თუ სხვისი დათესილი მიითვისა, წვიმდა თუ მზე იდგა მის განვლილ წლებში. ყველას თვალის კუთხეებთან გაჩენილ ნაოჭებში გვაწერია ჩვენი შეცდომები და შიშები, ჩვენი მიღწევები და დამარცხებები. 
    ბევრი წიგნი  ვიკითხე და ვერაფერიც ვერ გავიგე, იქნება მე ვარ ცუდი მკითხველი, ან მადამ ბოვარი ქართველი ქალისთვის მასწავლებლად ვერ გამოდგება,  ასეა თუ ისე, რაც მეტი წიგნი გადავხარი, მით მეტად მომშივდა და როდესღაც, შემოდგომის ერთ უსაქმურ საღამოს, სარკეში რომ ვითვლიდი ნაადრევად შემოპარულ ჭაღარებს, ყველაფერს მივხვდი:  საკუთარ თავსაც კი ვუმალავდი უძილო ღამეების, უფიქრო დღეების მიზეზს, ვუმალავდი წაგებული ომების ამბავს, უთქმელი სიტყვების სასაფლაოზე გასვლის უფლებას არ ვაძლევდი გონებას, მაგრამ მთელი ეს საიდუმლოებები ვიტრიანაში გამოფენილი მანეკენებივით იწონებდნენ თავს ჩემს თვალებში და ყველას შეეძლო მისი დანახვა, ვისაც ეს მოესურვებოდა.  ჯერ იქნება არც ისე გვიან იყო ცოდნის მისაღებად, იქნება ჯერ კიდევ შეიძლებოდა რამის გამოსწორება და ფართოდ გამოვაღე ჯერ ჩაბნელებული ოთახის ფანჯრები და სინათლე შემოვუშვი სახლში, რათა მზის შუქზე უკეთ დამენახა უკვე ოჯახის წევრად გამხდარი ობობები, სულ უფრო რომ აფართოებდნენ საკუთარ საზღვრებს და კუთხეებიდან ჭაღისაკენ მიიწევდნენ. მტვერი გადავაცალე ძველი ფირფიტებივით მაგიდაზე უწესრიგოდ მიმოყრილ მოგონებებს და მერე სულის სკივრსაც ავხადე სახურავი, რომელიც თითქმის ცარიელი აღმოჩნდა.
    ქონების დაგროვებას თავისი ასაკი აქვს, მას თუ გადააბიჯე, მერე ოქრო უფასურდება და გინდა მოგიხვეჭია და გინდა  არა, აღარაფერს გძენს, რადგან წლებთან ერთად სულ უფრო კარგავ ინტერესს მატერიის მიმართ, აი, თავგადასავლები კი, ასეთი უფერული და უსარგებლო რომ ჩანს ახალგაზრდობაში, ანტიკვარივით, წლებთან ერთად იძენს ფასს და მისი შეძენა, ქონებისაგან განსხვავებით, ბოლო ამოსუნთქვამდე შეიძლება. და რადგან მე უკვე ვეღარ გავხდებოდი მილიარდელი, გადავწყვიტე,  თავგადასავლების ძებნა დამეწყო.
  სად შეიძლება გადაგხდეს ყველაზე მეტი თავგადასავალი ისეთ ქალაქში, როგორიც თბილისია? ქალაქში, სადაც ყველა გახამებულ-„გაკრახმალებული“ საყელოსავით დადის, ზამბარასავით დაჭიმული ნერვებითა და მაწონში ჩაყრილ სოდასავით აფუებული თავმოყვარეობით, რომელიც ცოტა მეტი თუ მოგივა, გადმოვა და ცარიელი ქილა შეგრჩება ხელში და დაემშვიდობე მერე დაბრაწულ ბლინებს, რომელიც დილის ჩაიზე უნდა მიგეყოლებინა. ქალაქში, სადაც ყველამ ყველაფერი იცის, სადაც დედოფლებივით მიდიან და ზურგზე მოგდებული გუდასავით მიაქვთ მონის ფიქრები? ქალაქში, სადაც ძვირდაღირებული მანქანებში სხედან და არ იციან სად წავიდნენ, რომელი გზა მიიყვანს ფულთან, რომლითაც ამ მანქანაში ჩასასხმელ საწვავს იყიდიან, ქალაქში, სადაც შიმშილით კვდებიან და მუშაობა ერცხვინებათ, ქალაქში, სადაც უჰაერობისგან გული უგუბდებათ და აღარც კი ახსოვთ მამისეული ეზოს გასაღები, რომელიც წლებია ჩაჯანგებული ჰკიდია საკიდზე. . .
  მას შემდეგ რაც მივხვდი, რომ წიგნებით ვერაფერს შეიძენ და ცხოვრება ქვიშის საათია, რომელიც შანსს არ გვიტოვებს და ეს ესაა ჩამოიცლება მელნისფერი ქვიშის ბოლო მარცვლები, გადავწყვიტე, თავგადასავლები შემეგროვებინა და მეტროში ჩავედი. რა შეიცვალა ამით? ბევრი რამ ვისწავლე, ბევრი გავიგე, ბევრი დავინახე და იქნებ სჯობდა,  არც დამენახა, იქნებ სჯობდა, უცნობი ადამიანების ტკივილისა და სიხარულის მოზიარე არ გავმხადირიყავი, მაგრამ როცა საკუთარი სულის სკივრი ცარიელი გაქვს, სხვისი ცხოვრებით ცდილობ, სიცარიელის ამოვსებას.
    მეტრო საინტერესო რამაა, მაგრამ უფრო საინტერესო მეტრომდე მისასვლელი გზაა, სადაც ათასობით ადამიანს შეიძლება შეხვდე, შეიძლება ქერა, მწვანეთვალება გოგოს ფეხი დაუცდეს კიბეზე და თავის შესამაგრებლად შენი ჯინსის უკანა ჯიბეებს ჩაეჭიდოს და წითელი საცვლების ამარა დაგტოვოს ამდენი ადამიანის წინაშე, შეიძლება ციგნის ბავშვმა შეგაფურთხოს, ფულს თუ არ მისცემ, შეიძლება შეზარხოშებულმა, კრიზისის პირას მყოფმა მამაკაცმა, დღისით-მზისით შენი კაბის ქვეშ შეაცუროს ხელი და საჯდომზე ისე მოგითათუნოს, გაოცებისგან ხმის ამოღებაც ვერ შესძლო, შეიძლება ვინმეს შეეშალო გაზეთების მეშვეობით გაცნობილ ქალში და თუ შენც ვინმეს ელოდები, მთლად უარესი, იქნება გაუგებარი პაემანიც კი შედგეს, შეიძლება მეტროს ჩასასვლელთან გაიცნო სიმპათიური მამაკაცი, რომელიც მოგვიანებით ლექსებს დაგიწერს, შეიძლება შეხვდე 80 წელს მიტანებულ ხელგამოწვდილ ბებოს, რომელიც იმდენად ამაზრზენი თვალებით გიყურებს და დაჟინებით ითხოვს მოწყალებას, რომ მისი დახმარების სურვილი არც გაგიჩნდეს. შეიძლება, შეიძინო მოპარული სუნამო, გიმკითხაოს ბოშა ქალმა ხელისგულზე, გიმღერონ ახალგაზრდა მუსიკოსებმა, რომელსაც წინ ქუდი უგდიათ და ხურდებს ელოდებიან, მაგრამ შენ მათი სიმღერის მოსმენისას თავი იმდენად ქალად იგრძნო, რომ მათი, როგორც მამაკაცების, შეურაცხყოფას მოერიდო და არ დაეხმარო ხურდით, რომელიც ჯიბეში გიყრია და ხმაურობს. შეხვდე ახალგაზრდა ჯან-ღონით სავსე კაცებს, რომლებიც გთავაზობენ მეტროში გატარებას სულ რაღაც 50 თეთრის სანაცვლოდ, რადგან ამ 50 თეთრიდან 15 თეთრი თავად რჩებათ, შეხვდე მძიმე ჩანთააკიდებულ მოხუცებს, სპორტული აღნაგობის ახალაგზრდებს შორის რომ ცდილობენ გზის გაკვალვას. საღამოსკაბიან, წითელპომადიან გოგონებს, კონტექსტიდან ამოვარდნილები რომ მიპაკუნობენ ამ გაუგებრობაში, ფალსიფიცირებულ პროდუქტის გამყიდველებს, იაფფასიან საათებს, შანელის 5 ლარიან  სუნამოებს, მოპარულ წინდებს... მეტროს ჩასასვლელები ცალკე სამყაროა, რომელიც ერთდროულად მთელ ქალაქს იტევს და თან ქალაქისაგან აბსოლუტურად განსხვავებული ტემპით არსებობს.
      ვაგონში შესვლისას  ზედახორას თავი დავაღწიე და კართან გავჩერდი, აქედან უკეთესად შეიძლება ადამიანების დაზვერვა. სხედან მხრებჩამოყრილი, დაღლილი, გასავათებული ადამიანები და მთელი თავისი საფიქრალი ტუჩის კუთხეებთან აწერიათ. სადღა არიან დილით სახლიდან გამოსული მაკიაჟიანი გოგოები, გამართული მხრებითა და დაყენებული მანერებით რომ იწონებდნენ თავს, სადღაა მათი თავდაჯერბულება, ყველა მამაკაცის თვალის მოძრაობას რომ გრძნობდნენ და ლოყებზე ყაყაჩოსავით ედებოდათ სიწითლე, სადღაა შემართება, ახლა მე ავდგები და დედას ვუტირებ მთელ სამყაროს, რადგან მე ერთადერთი და განუმეორებელი  ვარ, რომ იკითხებოდა მათ თვალებში, სადღა არიან მონადირე მამაკაცები, მაისურები რომ ამ დილით ვერ იტევდა მათ დაკუნთულ მხრებს, სადღაა მათი ვნების ალი, დეკოლტიან მკერდებს რომ ცეცხლს უკიდებდა, სადღაა მათი სურვილისაგან გახეთქილი ბაგეები, ახლა ყველას დღევანდელი ფიქრი დასწოლია მხრებზე, დღევანდელი ტვირთი მიაქვს საწოლში, აი გოგონა, ინგლისური სახელმძღვანელოს რომ ჩასჩერებია შუშის თვალებით და არც ერთი ასოთშეთანხმების ამოკითხვა რომ აღარ შეუძლია, რადგან მხოლოდ ერთ რამეზე ფიქრობს, იქნება თუ არა ცხელი სადილი, ზამთარი კია მაგრამ ახალი კარტოფილი უნდა გვერდებდაბრაწული, კამამოყრილი, ახალი ტყემლითა და ზეთმოსხმული სალათით, კიდევ თონის პური უნდა, ყუა რომ მოატეხოს და სალათის წვენში ჩააწოს.
      ის ქალი, „ისანში“ რომ შემოვიდა, უხეშად რომ გაარღვია წრე და ვიღაც მოხუცს დაჯდომა დაასწრო, სკამზე რომ ჩაიჭეჭყა, მერე მსუქანი გვერდების ძლიერი თიმთიმით, რომ აქეთ-იქით მიყარა მეზობლები და გალაჯული მოკალათდა, გაფაფხულ ფეხებს შორის რომ მოიქცია ჩანთა და შეწითლებული ხელები მუხლისთავებზე დაასვენა, ალბათ გარე მოვაჭრეა. არა, უზრდელი არაა, უბრალოდ დილის 7 საათიდან სახლიდანაა გამოსული, ქალაქის მეორე ბოლოში ცხოვრობს, სახლში ავადმყოფი ქმარი და 2 ქალიშვილი ელოდება, მთელი დღეა გაუნძრევლად  ზის და თავზე გადაფარებული პარკიდან  წვეთ-წვეთად დასდის მხარზე წვიმის წვეთები, გაყინულ ხელებს ვეღარ იმორჩილებს, ცუდი ვაჭრობა ჰქონდა, ქირის ფული ძლივს დაფარა, 2 ლარი მიაქვს სახლში და ახლა, ცხოვრებაზე გამწარებულია და ჰგონია, რომ სხვას ყველას დალხენილი ცხოვრება აქვს -თეატრებიდან მიდიან სახლებში, მხოლოდ მას აფიქრებს ბანკის ვალი.
    აგერ მოხუცი კაცი, რომელსაც დანაოჭებული ხელები ერთმანეთისთვის ჩაუკიდია, მოკრუნჩხული, ყავისფერი თითებით ცდილობს საკუთარი თავის გამხნევებას, კი მიგატოვა ცოლმა, კი გამოგაგდო რძალმა სახლიდან, კი არ გკითხულობენ შვილიშვილები, კი დგახარ კედელთან ატუზული და მოწყალებას ითხოვ, მაგრამ მარტო მაინც არ ხარ, რადგან  ადამიანს საკუთარი თავი ჰყავს და თუ საყრდენი გამოეცალა, ერთი ხელი მეორეს შეიძლება ჩაეჭიდოს და გააძლიეროს, თუ საკუთარ თავს, რომლიც გყავს, თავისი წილი ღმერთიც დაჰყავს გულით, მაშინ, ხომ, მით უფრო არ ხარ მარტო და ყველაფერს გაუძლებ. ან კი რა არის გაუსაძლისი, რა არის ისეთი, რისი გაძლებაც არ შეგვეძლოს, რისი ატანაც არ შეგვეძლოს, თუ ჭირისუფლებად კი არ ვიქცევით და თავში კი არ წავიშენთ ხელებს, მცველებად ვიქცევით საკუთარი სხეულის და მას ყველა წაქცევაზე, თავში წავუთაქებთ, ადე, შე ლაჩარო, ადე და გააგრძელე გზა, რადგან გზა არსებობს, ეს ნიშნავს, რომ ვიღაცამ მასზე გაიარა, ბოლომდე მივიდა, თორემ თუ ვერ მივიდოდა, ამ ოხერ-ტიალ გზას ვიღა გაიყვანადა, ჰოდა, თუ ის ვიღაცა არ დაეცა, არ იქცა ლეშად და ბოლომდე მიიტანა თავისი ბარგი, შენ რა ღმერთი გიწყრება, შენ რიღათი ხარ ნაკლები... და სულ პანღურის კვრით წამოგაგდებს და გიბიძგებს ზურგში, რომ არ გაჩერდე და არ გაბედო საკუთარი თავის შებრალება. ჰოდა, ამ დაკუჭულკანიან ხელებში ჩაუმწყვდევია დარდი და თავისი დამრგვალებული, თაგვივით პატარა თვალებით იჭყიტება და ეუბნება, შენი ოხორობაც იყოს, ამდენი გადამიტანია და ახლა შენ შეგაჭმევინებ თავს, რაც იქნება იქნება, შენი კერძი არ გავხდები, მაინც მიგახრჩობ, როგორც 59-ში ის  რუსი  მოკრივე, კინაღამ რომ მართლა მოვგუდე.
  ჩემს ფიქრებში ვარ გართული და რას ვხედავ აგერ აქვე, ჩემს ცხვირწინ შავგვრემანი ორსული გოგო წამოდგა და თვეების ბავშვით ხელში მდგარ გოგონას საკუთარი ადგილი დაუთმო.
    მივხვდი:  ყოველთვის არის ვიღაც ვინც ჩვენზე უარეს მდგომარეობაშია და თუ საკუთარ აბზეკილ ცხვირებს ოდნავ მაღლა ავწევთ, მივხვდებით, რომ არჩევანის წინაშე ვდგავართ, ან დავსხდეთ და საკუთარი თავის ჭირისუფლები ვიყოთ, ან ერთი ადგილი ავწიოთ, და ჩვენზე უარეს მდგომარეობაში მყოფს დავეხმაროთ, თუ კი სხვას ადგილს გავუთავისუფლებთ, არ დავეცემით, უფრო ძლიერად დავეყრდნობით საკუთარ ფეხებს, რადგან არ არსებობს გზა, რომელის ბოლომდე გავლაც არ შეგვეძლოს.
      ის რაც ჩემთვის ექსპერიმენტი იყო, თანდათან აუცილებლობად იქცა, ჩვეულებად მექცა მეტროთი მგზავრობა და ადამიანების დაკვირვება. თითოეული მათგანი ცალკე ისტორიაა, არ არსებობს ცარიელი ადამიანი, ამ სიცარიელეში ხშირად ძალიან ბევრი რამის გაგებას ახერხებ, სიცარიელე თავისითავადი არაა, მას კონკრეტული რამის ნაკლელობა აჩენს, აი მაგალითად შინაბერები, რომლებიც სითბოს ნაკლებობას განიცდიან და ამიტომ სძულთ ყველა ბედნიერი ქალი. არარეალიზებული ადამიანები, რომლებიც ყველა წარმატებულ ადამიანს აკრიტიკებენ და ცდილობენ, მოძებნონ გზა, მათი წარმატების მიზეზები, ფიქრობენ- ზოგს მამიკოს ფული დაეხმარა, ზოგს გრძელი ფეხები, ზოგს მთავრობის უკუღმართობა და ა.შ. ყველა გზას მოძებნიან, რათა თავის უმოქმედობა გაამართლონ, იმის ნაცვლად, რომ  საკუთარი თავი დაადანაშაულონ. სხვაში ის გვძულს და იმას ვებრძვით, რაც თავად გვინდა და არა გვაქვს. ყველა ადამიანი საინტერსოა, მთავარია შენ იყო კარგი მკითხველი და გქონდეს სურვილი მასში დასანახი დაინახო. ჰოდა, მეც დავდიოდი მეტროთი და ვაკვირდებოდი ადამიანებს.
    ერთ დღეს, გაზაფხულის მზიანი დღე იყო, პეპლები რომ ფართხალებენ მუცელში და გინდა შენი ცხოვრება დღესასწაულად აქციო, გინდა გამოიღვიძო და გვერდით გყავდეს ადამიანი, ვინც შენთან ერთად გაიზიარებს სიხარულსა და მარტის ქარებს გადაგატანინებს. ასე მგონია გაზაფხულზე ადამიანები უფრო კეთილები არიან, უფრო ხშირად იღიმებიან, უფრო მეტად სჯერათ, რომ დასრულებული არაფერია და შესაძლოა მათ ცხოვრებაში რაიმე მნიშვნელოვანი შეიცვალოს. ჰოდა, ასეთ გაზაფხულის შუადღეს მეტროში შევედი და, როგორც მჩვევია, კარს მივეყრდენი. ბავშვი შემოვიდა, ქერა თმა და გამჭვირვალე, ქარვისფერი თვალები ჰქონდა. კართანვე ჩაიჩოქა და თავისხელა გარმონის გაწელვა დაიწყო, ვერაფერი მუსიკოსი გამოდგა, მერე თავისი სათამაშო საყვირის ჩაბერვაც უნდოდა, მაგრამ ვერ მოახერხა და, არ ვიცი, შერცხვა თუ ეწყინა, თვალები ცრემლით აევსო. ძლივ-ძლივობით წამოდგა, გამოწვდილი პლასტმასის ჭიქით და პირველივე სკამთან მჯდომ  გოგონასთან შეჩერდა, რომელსაც მუხლებზე რვეული ედო და რაღაცის დაწერას აპირებდა.
-მათხოვეე,- შეეხვეწა და კალამზე ანიშნა. გოგონამ კალამი გაუწოდა და პატარა მუსიკოსი მასა და ვიღაც ქალს შორის ჩაჯდა. ქალი, რომელსაც ვარდისფერი პალტო ეცვა და ყველა თითზე ბეჭედი ჰქონდა ახონხლილი, სასწრაფოდ წამოხტა სკამიდან  და ხელის ზურგით ის მხარი ჩამოიწმინდა, რომელსაც შეიძლებოდა, შემთხვევით, შეხებოდა მაწანწალა.  ბავშვმა ხაზების გავლება დაიწყო ფურცელზე.
  -წერა არ იცი?
-არა.
-რატომ, არ დადიხარ სკოლაში?
-არა.
-რამდენი წლის ხარ?
-7-ის.
-დედა გყავს?
-კი.
-მამა?
-მყავს.
-სად ცხოვრობ?
-რუსთავში.
-რა გქვია?
-გიორგი.
-გიორგი აქ ვის მოჰყავხარ?
-ჩემით მოვდივარ.
-მარტო?
-კი.
-რატომ ხარ აქ?
-დედა მგზავნის.
    მზერა მოარიდა გოგონამ, მივხვდი, ცოტაც და ატირდებოდა. გიორგი კი თავისი ჭუჭყიანი თითებით უფორმო სახეებს ხატავდა. გოგო, რომელიც ვიფიქრე, კესარია ერქმევა-მეთქი, და, ალბათ, კესარია არ ერქვა, თმაზე მოეფერა პატარას. ბავშვმა ხატვას თავი მიანება და თვალებში ჩააჩერდა კესარიას, ალბათ მის დამახსოვრებას ცდილობდა.  ასეთი ნათელი და სევდიანი თვალები არასდროს მინახავს. რამდენიმე მგზავრმა ხურდა მოიჩხრიკა, გოგონამ კი ფურცლები ამოუხია და კალამთან ერთად გაუწოდა. ბავშვმა ჩაბღუჯა თავისი ნადავლი და კარისკენ ისე წავიდა, ხურდა არ გამოურთმევია მგზავრებისთვის. ჩასვლას რომ აპირებდა კიდევ მოუბრუნდა თავის ანგელოზს და ჰკითხა:
  -შენ მე მაჩუქე ესენი?
-კი, გაჩუქე.
  ბავშვი მიბრუნდა და რომელიღაც სადგურზე ჩავიდა.
  მე კი გამახსენდა ის, რაც უკვე დამვიწყებოდა, ამ პატარა ქარვისფერთვალება ბავშვებს, ჩამომტვრეული კბილებითა და დასაჭრელი ფრჩხილებით, ფული კი არ უნდათ, სითბოს ითხოვენ, უნდათ ცოტა ხანს მაინც თავი ოჯახში იგრძნონ, უნდათ ვინმემ თავზე ხელი გადაუსვას. მე ამას მივხვდი, მინდოდა ის ვარდისფერპალტოიანი ქალიც მიმხვდარიყო, მაგრამ ვერაფერს ვერ მიხვდა- როდესაც გარმონიანი პატარა  ბიჭი მატარებლიდან ჩავიდა და ადგილი გათავისუფლდა, ქალი აღარ დაჯდა კესარიას გვერდით, ფეხზე იდგა რუსთაველამდე.
      ადამიანების მიყურადება  ცუდი საქციელია, მაგრამ, ამავდროულად,  საინტერესო, არ დაგიმალავთ და ძალიან მიყვარს სხვების  მოსმენა. ფრაგმენტ-ფრაგმენტ მოდის შენამდე რამდენიმე ფრაზა და მერე აქედან შენ ქმნი მთელ ისტორიას. ამბავს იგონებ თავისი დასაწყისითა და დასასრულით, თავისი კვანძითა და პერსონაჟებით. ხმა გესმის და ადამიანს ვერ ხედავ, ვერ ხედავ, მაგრამ ამ ხმის მიხედვით ქმნი სილუეტს, ის იქნება მაღალი, ჩაფსკვნილი კაცი, დიდი, მრგვალი თავითა და გაუპარსავი ლოყებით, ან ეს იქნება კაფანდარა, გამწლიკული გოგონა, წინწკალა ყვავილებიანი მოკლე კაბით და წითელი თმით. იქნებ სცდები, მაგრამ ხმა მაინც ბევერ რამეს ამბობს ადამიანზე და რა სასაცილოა, როდესაც ხმა და სხეული არ ემთხვევა ერთმანეთს.
    ერთხელ ვზივარ და ხმა მესმის, ისეთი ნაზი და წკრიალა, თითქოს გასაფრენად გამზადებული ბაბუაწვერა ყოფილიყოს, აი, შეუბერავ და მორჩა, ღერო შეგრჩება მხოლოდ ხელში. მე ვზივარ, საკუთარ თითებს დავყურებ და ვისმენ ხმას და არა სიტყვებს, რომელიც ჩემი აზრით ეკუთვნის ნათიას, ნათიები ძალიან ნაზები არიან, თეთრები, სიფრიფანები, ძალიან ღრმა თვალებით, ყველაფერი რომ იციან თითქოს.  ეს ხმა ეკუთვნის ნათიას, რომელიც ალბათ სტუდენტია, ბავშვთა ფსიქოლოგიას სწავლობს. მას აქვს წაბლისფერი, მხრებზე დაშვებული თმა და წვრილი, გრძელი,  თხელი თითები, ექიმს ან მუსიკოსს რომ უნდა ჰქონდეს ისეთი. ნათიას ალბათ აქვს შავი თვალები, კაკლის მურაბასავით, და ხშირი, დაბურული წამწამები. ნათიას აქვს ალბათ პატარა, ვარდისფერი ტუჩები და ჩაწიკწიკებული კბილები. ნათიამ ალბათ კარგად უკრავს პიანინოზე, მოცარტი უყვარს, ნათიას ოთახი არის თეთრი, შინდისფერი ფარდებით, შინდისფერი სავარძლით, ნათიას ალბათ იატაკზე უყვარს ჯდომა, მოკეცილი, ფეხზე ჩამოჯდება, ბეჭებს მიაყრდნობს სავარძელს და კითხულობს წიგნებს. ნათიას ალბათ უყვარს ეგზიუპერის „პატარა უფლისწული“ და შარლოტა ბრონტეს „ჯეინ ეარი“,  ნათია ალბათ იცის ფრანგული ენა, ნათია ალბათ წერს ლექსებს, ნათიას ალბათ ესმის ქარის ამბები. . . თავი ოდნავ ზემოთ რომ ამეწია, მე შევძლებდი ამ კრიალა ხმის პატრონი დამენახა, მაგრამ არ ავწიე თავი, არ მინდოდა ჩემი ნათია გამქრალიყო, არ მინდოდა, იმედი გამცრუებოდა. სიტყვებს მივუგდე ყური, ნათია, ვიღაცას, ალბათ მეგობარს,  ესაუბრებოდა.  ძალიან მომწონს, მეც მინდა, მაგრამ არ ვიკეთებ, სწორად არ მიმაჩნია, ეუბნებოდა ნათია. არ ვიცი რის შესახებ იყო საუბარი, მაგრამ  მე მივხვდი: ძლიერი ის კი არაა, ვისაც შეცდომების დაშვება არ უნდა, ისაა, ვისაც უნდა, მაგრამ საკუთარ თავზე იმარჯვებს და სწორ გზაზე მიდის, სურვილის საწინააღმდეგოდ, ვისთვისაც პრინციპები გაცილებით მნიშვნელოვანია, ვიდრე სურვილი, ვისაც შეუძლია საკუთარ თავს კონტროლი დაუწესოს.
      მეტრო სავსეა უცნაური ამბებითა და ადამიანებით და ერთ დღეს ერთმა  უცნაურთაგანმა ქალმა  დამხატა. სიმართლე გითხრათ ნახატი  მე საერთოდ არ მგავდა, სანაცვლოდ 5 ლარი წამღლიტა და თან მადლობაც გადამახდევინა. ქალი ბედნიერი ჩავიდა ვაგონიდან და მე, როცა სურათს დავაკვირდი, აღვშფოთდი, ჩემს სახესთან პატარა მამალი იყო მიხატული, ცრუმორწმუნე არ ვარ, მაგრამ ეს მამალი ჯადოსავით მესვა სახეზე და მზარავდა.
  ცხოვრებაში მხოლოდ ერთი რამის მეშინია, ეს ნისკარტიანი არსებებია. მგონია, რომ უნდა მეცეს და თვალები ამომკორტნოს. არ ვიცი, საიდან მოდის ეს შიში, მაგრამ ფაქტია, რომ ღრმა ბავშვობიდან მაქვს გულში ჩარჩენილი და ყველაზე მეტად მაშინებს. ჩემს ყველაზე ცუდ  კოშმარებში, დამსიზმრებია ჩიტების გარემოცვაში ვიყავი და გულაჩქარებულს გამიღვიძებია და სასწრაფოდ ამინთია სინათლე, თავი რომ დამერწმუნებინა, ამ ოთახში არავითარი ნისკარტიანი არ ბინადრობს-მეთქი. ახლა კი ეს საზიზღარი მამალი მაზის ლოყაზე, და თავისი გრძელი ნისკარტი ჩემი თვალებისაკენ მოუმართავს. რატომ არის ჩემს კოშმარებში სინათლის დაკარგვის შიში? ალბათ იმიტომ რომ ფართოდ გახელილი თვალებითაც კი მიჭირს სამყაროს დანახვა და თუ თვალების ნაცვლად ფუღუროები დამრჩება, ვიცი, სიბნელეს თავს ვერ დავაღწევ. მოკლედ ეს ნახატი სახლამდე კი მივიტანე, მაგრამ მისვლისთანავე დავკუჭე და სანაგვე ურნაში მოვისროლე.
    სამი დღეა გასული, აღარც მახსოვს ამ ნახატის არსებობა და გორიდან სტუმარი ჩამომივიდა. ჩამოვიდა  და  ცისფერი გალია ჩამომიტანა მწვანე თუთიყუშით. ეს იყო ჩემი ცხოვრების ყველაზე საშინელი საჩუქარი, რომელიც სასჯელს უფრო ჰგავდა. ეს ქალი, რომ წავა, რასაკვირველია, თუთიყუშს სახლიდან გავაქრობ, მაგრამ რადგან ჩვენ, ადამიანები, ყველაზე მეტ დროს იმას ვახმართ, სხვების თვალში ღირსეულ პიროვნებებად წარმოვჩინდეთ, სტუმრის წასვლამდე უნდა თავი მომეჩვენებინა, რომ გახარებული ვარ.  ყველაზე საინტერესო იყო ის, რომ ქალმა, რომელმაც თუთიყუში მომიყვანა, მითხრა:
-წარმოიდგინე, რომ ეს ჩემი შვილია, მე გავზარდე, ოჯახის წევრივით მიყვარს, ვიფიქრე და შენთვის გავიმეტე მხოლოდ.
    რას მერჩოდა, რატომ გავახსენდი ამდენი წლის შემდეგ და რატომ მაჩუქა თავისი ოჯახის წევრი, რომლის მოკვლის სურვილიც არ მასვენებდა, დღემდე არ ვიცი. იცით რა არის შიში? ის შენს ტვინში ძვრება და გგუდავს, გახრჩობს, მოსვენებას არ გაძლევს. ვზივარ დაჭიმული სხეულით და გული მისკდება, ვეღარ ვსუნთქავ, ოფლი მასხამს, გული მიღონდება. ქალი, კი ზის და მიყვება ათასგვარ სისულელეს და საერთოდ არ ჩქარობს სახლში წასვლას, მეტიც, მოინდომა, რომ თუთიყუში, რომელსაც ჩიკო ჰქვია, გარეთ გამოუშვას, თორემ ცოდოა, ამდენი ხანი ჩაკეტილი. გიგრძვნიათ, როგორ კვდებით?  მომეკვეთა მუხლი, წნევა ამივარდა ალბათ 200-მდე და ვგრძნობ, არ ვხუმრობ, მართლა ვგრძნობ, რომ ვკვდები. ჩემმა მტანჯველმა კი გააღო ცისფერი გალიის პაწაწინა კარი და მწვანე თუთიყუში ჩიკო, გარეთ გამოუშვა. ჩიტი აფრინდა, ბრაზე ჩამოჯდა და მოიბუზა, ჩემი შეეშინდა.
    შიში ჩვენს ტვინშია, ის უმეტეს შემთხვევაში არ ასახავს სინამდვილეს, ის აბსურდია, საკუთარი თავის მოტყუების მცდელობა, თითქოს საფრთხე გემუქრება და თუ მართლაც გემუქრება საფრთხე, აკანაკალებულ მუხლებსა და გულის წასვლას, სჯობია, მოკურცხლო და გაიქცე, მაგრამ ერთიცაა, როცა გარბიხარ, შეიძლება გამოგედევნონ, თუ დგახარ, მდევარიც ჩერდება. შიში, ის ძალაა, რომელიც ხელს გვიშლის გავაგრძელოთ ცხოვრება.
  წინასწარმეტყველებების არ მჯერა. მაგრამ იმ ქალმა, საოცარი გარეგნობით, რომელმაც სახეზე მამალი მიმახატა, იქნება თავისდა უნებურად, თუთიყუშის ამბავი მამცნო. ასეთივე უცნაურ ამბავში ერთხელაც გავეხვიე: წლების წინ ბაღდათში ვიყავი მივლინებით. საქმის დასრულების შემდეგ მასპინძლებმა რესტორანში მიგვიპატიჟა, აბა იმერული სტუმარ-მასპინძლობა, ხომ იცით რაცაა. ვითარება თავიდანვე აბსურდული იყო, ერთ-ერთი კომპანიის ჭაღარა ხელმძღვანელმა წაგვიყვანა თავისი ახალგაზრდა საყვარლის დაბადების დღეზე. მოკლედ მთელი დარბაზი სავსეა, აქვეა ამ ქერა საყვარლის შავგვრემანი კუნთმაგარი ქმარი. ჩვენ, საიდან სადაო, მაგრამ ამ გაუგებრობაში აღმოვჩნდით. ხო და ვართ 100 კაციან სუფრასთან და მიდის იმერული ქეიფი, ხალხი უკვე კარგად შეთვრა და მოულოდნელად, ჩემი თანამშრომელი, დათო წამოდგა და სადღეგრძელო მოითხოვა:
-ხალხო, ჩვენს სუფრასთან არის ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი ადამიანი, ძალიან  მაგარი პოეტი და ხელს ჩემკენ იშვერს. აიტაცეს სადღეგრძელო, მლოცავენ, მაქებენ, მადიდებენ და ვზივარ გამშრალი, ხმა ვერ ამომიღია, არ ვიცი, რა ვთქვა და რა ვქნა, ცხოვრებაში ლექსი არ დამიწერია და სხვისი ლექსების სწავლითაც არ ვიკლავ დიდად თავს. დაბნეული, შერცხვენილი წამოვხტი და ვამტკიცებ, არა, არა, გეშლებათ, მაგრამ ვინ გისმენს. სადღეგრძელოები ჩაათავეს და ერთი ლექსი უნდა წაგვიკითხოვო. ასე ჩემს ცხოვრებაში არ შემრცხვენია, არ ვიცი რა ვქნა, 100 ადამიანის ინტერესით ანთებული თვალი მომშტერებია და მიკროფონს მაჩეჩებენ და უცბათ მეც არ ვიცი ვინ მათქმევინა ეს სიტყვები: უახლოეს მომავალში ჩემი კრებული გამოვა და ერთს კი არა ყველა ლექსის წაკითხვის საშუალება მოგეცემათ. ხალხმა ტაში დამიკრა და მერე ჩემი ახალი კრებულის სადღეგრძელო დალიეს. მაშინ წარმოდგენა არ მქონდა რომ გავიდოდა 10 წელი და მე ლექსების წერას დავიწყებდი. ეს ამბავი, რომელიც უკვე მივიწყებული მქონდა, ჩემი კრებულის პრეზენტაციაზე გამახსენდა და ახლა კიდევ ერთხელ მომაგონა ამ მამლის ამბავმა.
  დამთხვევების და მჩხიბავების არ მჯერა, მაგრამ მაინც მინდა ვთქვა, რომ არაფერი შემთხვევით არ ხდება ცხოვრებაში და სამყარომ ჩვენ შესახებ გაცილებით მეტი იცის, ვიდრე ჩვენ საკუთარი თავზე.
      კარები იკეტება და თუ იჩქარე და შემოასწარი ხომ კარგი, თუ არა და მოგიწევს მეორე მატარებელს ელოდო, რომელიც იქნებ აღარც კი მოვიდეს. მეტრო რაღაცით ცხოვრებას ჰგავს. თითოეული ჩვენგანი სინათლიდან სიბნელეში ვხვდებით და გავდივართ გზას, რომელმაც ისევ სინათლეში უნდა დაგვაბრუნოს. ყველას გვაქვს ჩვენი გაჩერება და ჩვენი ადგილი ამ მატარებელში, ზოგი ფეხი-ფეხზე გადადებული ვსხედვართ, ზოგი ცალ ფეხზე ვდაგავრთ, ზოგი სხვას ვუთმობთ ადგილს, ზოგიც სხვის ადგილს ვიკავებთ. წლებივით სწრაფად მიდის ვაგონი და ისე ვმგზავრობთ, რომ ვერ ვხედავთ ვინ გვმართავს, თუმცა ჩვენ თავად რომ ვერ ვაკონტროლებთ მატარებლის მოძრაობას, ეს ცხადია. კარები იღება, კარები იხურება, შემდეგი გაჩერება... შემდეგი გაჩერება უკვე სხვას ეკუთვნის, ჩვენ იქ აღარაფერი გვესაქმება; არიან ხოლმე ადამიანები, რომლებიც მეტროში ასვლისთანავე იძინებენ და  ჩასვლამდე სძინავთ, ვერაფერს იგებენ, მათთვის თითქოს არც დაწყებულა გზა, ისე სრულდება. მე ახლახანს შევედი მეტროში და ჩემი გაჩერება წესით ჯერ ადრეა.
    შევედი და თავისუფალი სკამისაკენ გავეშურე, აქაც დასწრებაზეა ყველაფერი, თუ მოასწრებ და დაჯდები მშვიდი და კომფორტული მგზავრობა გაქვს გარანტირებული. მეტროს სკამი თანამდებობას ჰგავს, ზიხარ შენთვის, არაფერი განაღვლებს, შემოვა, დაგადგება თავზე ვინმე მოხუცი ან ბავშვიანი ქალი და სინდისი გკარნახობს, ადექი და დასვიო, იცი რომ უნდა შეელიო ამ სკამს, მაგრამ წინ რომ ჯერ კიდევ გასავლელი გზა გაქვს, ვერც წარმოიდგენთ რა ძნელია, ადგე და გაუთავისუფლო ადგილი სხვას და მერე, ვინ იცის გამოჩნდება სხვა თავისუფალი, უფრო უკეთესი სკამი, თუ ბოლო გაჩერებამდე ფეხზე მოგიწევს დგომა. მხოლოდ ერთეულებს შეუძლიათ  თავგანწირვა. ერთეულები ცდილობენ სხვა საკუთარ თავზე მაღლა დააყენონ, აი ჩემნაირები, განდიდების მანიით შეპყრობილნი კი, მხოლოდ იმისთვის იჩენენ სიკეთეს, რომ მაყურებელმა, მესამე თვალმა, მისი თავგანწირვა ჯეროვნად დააფასოს.   
  მიზეზს რა მნიშვნელობა აქვს, მთავარი ხომ შედეგია და მეც ადგილს ვუთმობ 20-21 წლის გოგონას, რომელსაც პატარა ბიჭუნა ეკიდება კისერზე. ჯდება, ბავშვს მუხლზე ისვამს, ბურბუშელას აჩეჩებს და თავად გამწარებული მესიჯობს. თავი არ აუწევია ტელეფონიდან. ბავშვი კი ნახევარს ჭამს, ნახევარს ძირს ყრის და ჩემნაირად დაბოღმილი შეჰყურებს მეტროს თითქმის ყველა მგზავრი, მაგრამ ჩვენ ხომ ჯერ ძალიან შორს ვართ განვითარებული ევროპისაგან, რომლის მოქალაქეები აუცილებლად მიუთითებდნენ გოგონას, სისუფთავე დაეცვა, ჩვენ, რასაკვირველია, ვერ ვართ ისე თამამები, რომ მეტროს ნუ აბინძურებო ვუთხრათ ამ გოგონას, საღეჭი რეზინით რომ გამოუტენია პირი და ყველაფერი აღელვებს გარემოს დაბინძურების გარდა. პატარას ყურადღებას აღარავინ ვაქცევთ, ყველა დედით ვართ გართული და ვერ ვამჩნევთ, როგორ უვარდება ბავშვს ბურბუშელის პარკი და მის დასაჭერად გადახრილი როგორ ვარდება თავადაც დაბლა. ბავშვი, რომ ტირის და შუბლზე კოპი აზის, მხოლოდ იმიტომ, რომ დედას მისთვის არ ეცალა, ეს სხვა თემაა, მაგრამ მთავარი სხვა რამეა, არასდროს უნდა გადაჰყვე გადავარდნილ ნივთს, ვეღარც მას დაიჭერ და შენც შეიძლება თავი გაიტეხო.
        თუ რამ მიყვარს ცხოვრებაში ყველაზე მეტად ეს მთაა, თავისი მეცხვარის ძაღლებით, ჩამონგრეული, მოუწყობელი სახლებით, ბალახებით, ხეებითა და, რაც ყველაზე მთავარია, მთის ხალხით. რომ დაინახავ და კილომეტრიდან რომ მიხვდები, ეს აბურდულთმიანი, ჯანიანი, აჯაგრული კაცი, მთის შვილია, მის ძარღვებში არწივის სისხლი დის და ასეთი ძაან კაცები თან რომ ცოტას გაშინებენ და თან სითბოდ და ღიმილებად გეფინებიან გულზე, მგონია, რომ საქართველოს ისტორიას წერენ. დავინახავ მთის კაცს და, რა სისულელეა, ყველგან არის შავისა და თეთრის კომბინაცია, მაგრამ მე მაინც მგონია, რომ ყველა მათგანი პოეტია, ყველა მათგანი საუკეთესო მოჯირითეა და თუ ერთ დღესაც ქვეყანას ჯანღივით დაეფინება მტერი, ხმალს იშიშვლებენ, დატოვებენ დედებს, შეყვარებულებს, ფეხმძიმე ცოლებს და პირველები გავარდებიან ბრძოლის ველზე.
    დიდუბეში როცა შემოაბოტა მკავძლიერმა, ულვაშამ, რაღაცნაირად ძალიან მომინდა მივსულიყავი და გულში ჩავხუტებოდი, მაგრამ, მადლობა ღმერთს, რომ ყოველთვის არ ვაკეთებე იმას, რაც მინდა და ამჯერადაც თავი შევიკავე, მაგრამ მისკენ კი გადავიჩოჩე და ყური მივუგდე. ქალი ახლდა და რაღაცაზე საუბრობდნენ. დიდი ბრძოლა მქონდაო, უყვებოდა ქალს, რომელიც ალბათ მისი სისხლისა უნდა ყოფილიყო.  დაჯახება მქონდაო, თურმე ვიღაც სხვა სოფლელმა მის მდინარეში ითევზავა. მერე ამას გასული წლის ამბები მიაბა, შარშან სისხლიანი ომი  იყო, ტყეზეო, ჩემს ტყეში ნადირობა მოუნდათო. ისე ბრაზიანად საუბრობდა, ისეთი რიხით, გულში მეცინებოდა და სიხარული მიდგებოდა სხეულში. ერთხანს ისაუბრეს, მერე ამ ქალმა საყვედურები დაუწყო, ცოლი უნდა შეირთოვო, დაგილაგებს, დაგისუფთავებს, საჭმელს მოგიმზადებს, მარტოობა ძნელიაო. უსმენდა ულვაშა და ეცინებოდა თავის გაფარჩხულ შავ ულვაშებში.
-კარგი ქალი ვიცი ერთი, უნდა გაგაცნო და შენი ხმა არ გავიგო.
-ჰმ,- გაეცინა მთის კაცს.
  სიტყვებისათვის აღარ მისმენია, ვაკვირდებოდი მის თვალებს თაფლისფერს, თბილსა და მონადირე ფრინველივით ყურადღებიანს, რომელიც ხან ეღუშებოდა, ხან ვარსკვლავები ენთებოდა.
-პატიოსანია?- ჰკითხა ბოლოს.
-რას ამბობ, ისეთი პატიოსანია, კაცი არ გაჰკარებია,-იწყინა მაჭანკალმა.
  მერე ამ ქალზე უყვებოდა, მის ოჯახზე, იმაზე, როგორ ნამცხვრებს აცხობს....  ორი - სამი სადგური იყო ქალის ხოტბა და დიდება, ბოლოს დაიყოლია და ტელეფონში სურათი აჩვენა. ულვაშა ერთ ხანს დაჰყურებდა, ჯერ ჩაიფხუკუნა, მერე ისეთი ხარხარი ატეხა, მთელი მატარებლი მას უყურებდა. ქალი, უხერხულობისაგან შეიშმუშნა, შეწითლდა, ხელი მიჰკრა, რა მოგივიდაო. ცრემლები წამოუვიდა ულვაშას სიცილისაგან. ისე იცინოდა, სხეული უთიმთიმებდა და ბოლოს მგონი უკვე 300 არაგველზე ვიყავით, რომ დამშვიდდა  და ქალს მოუბრუნდა ცოტა არ იყოს და განაწყენებული:
-თამილა, ქალო, იქნება ეს პატიოსანი აბა რა იქნება, ამას ვინ მიეკარებოდა?!-ისევ აროხროხდა ჩემი მთის კაცი.
    მეტი აღარაფერი გამიგია, ლამის გავიგუდე. აღარ  დამინახავს სად ჩავიდნენ ჩემი ულვაშა მთის კაცი და მისი სისხლით ნათესავი თამილა, მაგრამ მერე მთელი დღე მის სიტყვებზე ვფიქრობდი და სიმართლის მარცვალი ვიპოვნე: პატიოსანი ის კი არაა, ვისაც ცხოვრებაში ზღვარი არ გადაულახავს, პატიოსანი ისაა, ვისაც შანსი მიეცა, სხვა გზა აერჩია და ეს არ გააკეთა.   
    ისე გავერთე, რომ ბოლო გაჩერებაო, რომ გამოაცხადა უხილავი ქალის ცივმა ხმამ, მაშინ ძლივს გამოვერკვიე ფიქრებიდან.
  ....................
    ცხოვრება მეტროს მატარებელს ჰგავს, სინათლიდან სიბნელეში ჩადიხარ და მიდიხარ ისევ სინათლისაკენ. გზა ძალიან მოკლეა, ხშირად ისე სწრაფად მოვა შენი გაჩერება, ვერც იგრძნობ, თუ მიდიოდი. არჩევანი გაქვს, შეგიძლია ფეხი-ფეხზე გადადებული დაჯდე და ღრმად დაიძინო, ან სხვას დაუთმო ადგილი და თავი ცოტა უკეთესად იგრძნო, ვიდრე სინამდვილეში ხარ. ცხოვრება მატარებელს გავს, ფრთხილად უნდა იარო, რომ სხვის „მაზოლიან“ ფეხს არ დააბიჯო. და ყურადღებით უნდა იყო, შენი გაჩერება არ უნდა გამოგრჩეს, თორემ კარები იხურება და შემდეგი სადგური უკვე სხვა ეკუთვნის.