ბრაჰმანის ვაჟი
              2
ყველას უყვარდა სიდჰარტა. ყველას სიხარულით ავსებდა, მაგრამ სიდჰარტას არაფერი ახარებდა, მოწყენილი იყო. ლეღვის ბაღების ვარდისფერ ბილიკებზე სეირნობის, ჭალებში ხეების მოლურჯო ჩრდილებში ჯდომის, სხეულის განბანვის და მანგოს ტყის უღრანებში მსხვერპლშეწირვის დროს, საუკეთესო თავდაჭერის გამო საყოველთაო სიყვარულითა და სიხარულით გარემოცულს, გულს არაფერი უხარებდა. ზმანებები და ამაღელვებელი ფიქრები მოედინებოდნენ მდინარესთან ერთად, ღამით ვარსკვლავებთან ერთად ციმციმებდნენ, მზის სხივებთან ერთად იღვრებოდნენ; ზმანებები მოდიოდნენ და სულს უშფოთებდნენ მსხვერპლშეწირვის დროს მსხვერპლისთვის ადენილ სუნთან ერთად, რიგ-ვედას ლექსებთან ერთად მოფრინავდნენ, მოხუცი ბრაჰმანების სწავლებისგან იბადებოდნენ.

სიდჰარტას გულში უკმარისობის გრძნობა ჩნდებოდა. ის გრძნობდა, რომ მისი მშობლების და მისი მეგობარი გოვინდას სიყვარული სამარადჟამოდ არ დააკმაყოფილებდა, არ დაამშვიდებდა, მის ცნობისმოყვარეობას არ დააპურებდა და ბოლომდე არ გაყვებოდა. ხვდებოდა, რომ ღრმადპატივცემულ მამამისს და სხვა მასწავლებლებს, ბრძენ ბრაჰმანებს მათი სიბრძნის დიდი და საუკეთესო ნაწილი მისთვის უკვე გადაცემული ჰქონდათ, მის მომლოდინე ჭურჭელში უკვე ჩაეღვარათ მთელი მათი სიუხვე და მისი ჭურჭელი ჯერ კიდევ არ იყო სავსე, მისი გონება არ იყო დაკმაყოფილებული, მისი სული-დამშვიდებული და გული მისი-დაწყნარებული. განბანვა კარგი იყო, მაგრამ ის ხომ მხოლოდ წყალი იყო და არ შეეძლო ცოდვების ჩამორეცხვა, სულიერ წყურვილს ვერ უკლავდა და მისი გულის მღელვარებას ვერ ახშობდა. ჩინებულია მსხვერპლშეწირვა და ღმერთების ლოცვით მოხმობა, მაგრამ ნუთუ სულ ესაა? ნუთუ მსხვერპლშეწირვაშია ბედნიერება? და ღმერთები? ნუთუ მართლა პრაჯაპატიმ შექმნა სამყარო? ვინაა მაშინ ატმანი, ერთადერთი, ყოვლისმომცველი? ნუთუ ღმერთებიც შენსა და ჩემსავით დროის წარმავალი ქმნილებები არ არიან? რამდენად მართებული, აზრიანი და უმნიშვნელოვანესი საქციელია ღმერთებისათვის მსხვერპლშეწირვა? მაშინ სხვა ვის უნდა შეწირო მსხვერპლი, ვის უნდა მიაგო პატივი, თუ არა მას ერთადერთს, ატმანს? და სად უნდა იპოვო ატმანი, სად ცხოვრობს, სად ფეთქავს მისი უკვდავი გული, თუ არა მეში, საკუთარ სიღრმეებსა და იმ ხელშეუხებელში, რომელსაც ნებისმიერი საკუთარ თავში ატარებს? მაგრამ სად, სად არის ეს მე, შინაგანი და უმნიშვნელოვანესი? ეს არაა ხორცშესხმული არსება, არც ფიქრი და, მით უმეტეს, არც ცნობიერება,-ასე ასწავლიდნენ ბრძენები. სად, სად არის ის მაშასადამე? არსებობდა სხვა გზა, რომლის პოვნაც ღირდა, რომლითაც საკუთარ მეში, ატმანში შეაღწევდა? არავის შეეძლო ამ გზის ჩვენება, არავინ იცოდა მისი ასავალ-დასავალი, არც მამამ, არც მასწავლებლებმა და ბრძენებმა და არც მსხვერპლშეწირვის დროს ნამღერ სადიდებელ ჰიმნებში არაფერი იყო მის შესახებ ნათქვამი. ყველაფერი იცოდნენ ბრაჰმანებმა და ყველაფერი ეწერა მათ წმინდა წიგნებში, ყველაფრის შესახებ ჰქონდათ ნაფიქრი,-სამყაროს შექმნაზე, საკვების შესახებ, ჩასუნთქვასა და ამოსუნთქვაზე, აზრების წესრიგზე, იცნობდნენ ღმერთების საქმეებს და იცოდნენ, როგორ გაჩნდა სიტყვა, უსასრულოდ ბევრი რამ იცოდნენ, მაგრამ ჰქონდა კი აზრი ამ ყველაფრის ცოდნას, როცა წარმოდგენა არ ჰქონდათ ერთადერთსა და ყველაზე მნიშვნელოვანზე?


So liebten den Siddhartha alle. Allen schuf er Freude, allen war er zur Lust.
Er aber, Siddhartha, schuf sich nicht Freude, er war sich nicht zur Lust. Wandelnd auf den rosigen Wegen des Feigengartens, sitzend im bläulichen Schatten des Hains der Betrachtung, waschend seine Glieder im täglichen Sühnebad, opfernd im tiefschattigen Mangowald, von vollkommenem Anstand der Gebärden, von allen geliebt, aller Freude, trug er doch keine Freude im Herzen. Träume kamen ihm und rastlose Gedanken aus dem Wasser des Flusses geflossen, aus den Sternen der Nacht gefunkelt, aus den Strahlen der Sonne geschmolzen, Träume kamen ihm und Ruhelosigkeit der Seele, aus den Opfern geraucht, aus den Versen der Rig-Veda gehaucht, aus den Lehren der alten Brahmanen geträufelt.
Siddhartha hatte begonnen, Unzufriedenheit in sich zu nähren. Er hatte begonnen zu fühlen, daß die Liebe seines Vaters, und die Liebe seiner Mutter, und auch die Liebe seines Freundes, Govindas, nicht immer und für alle Zeit ihn beglücken, ihn stillen, ihn sättigen, ihm genügen werde. Er hatte begonnen zu ahnen, daß sein ehrwürdiger Vater und seine anderen Lehrer, daß die weisen Brahmanen ihm von ihrer Weisheit das meiste und beste schon mitgeteilt, daß sie ihre Fülle schon in sein wartendes Gefäß gegossen hätten, und das Gefäß war nicht voll, der Geist war nicht begnügt, die Seele war nicht ruhig, das Herz nicht gestillt. Die Waschungen waren gut, aber sie waren Wasser, sie wuschen nicht Sünde ab, sie heilten nicht Geistesdurst, sie lösten nicht Herzensangst. Vortrefflich waren die Opfer und die Anrufung der Götter—aber war dies alles? Gaben die Opfer Glück? Und wie war das mit den Göttern? War es wirklich Prajapati, der die Welt erschaffen hat? War es nicht der Atman, Er, der Einzige, der All-Eine? Waren nicht die Götter Gestaltungen, erschaffen wie ich und du, der Zeit untertan, vergänglich? War es also gut, war es richtig, war es ein sinnvolles und höchstes Tun, den Göttern zu opfern? Wem anders war zu opfern, wem anders war Verehrung darzubringen als Ihm, dem Einzigen, dem Atman? Und wo war Atman zu finden, wo wohnte Er, wo schlug Sein ewiges Herz, wo anders als im eigenen Ich, im Innersten, im Unzerstörbaren, das ein jeder in sich trug? Aber wo, wo war dies Ich, dies Innerste, dies Letzte? Es war nicht Fleisch und Bein, es war nicht Denken noch Bewußtsein, so lehrten die Weisesten. Wo, wo also war es? Dorthin zu dringen, zum Ich, zu mir, zum Atman,—gab es einen andern Weg, den zu suchen sich lohnte? Ach, und niemand zeigte diesen Weg, niemand wußte ihn, nicht der Vater, nicht die Lehrer und Weisen, nicht die heiligen Opfergesänge! Alles wußten sie, die Brahmanen und ihre heiligen Bücher, alles wußten sie, um alles hatten sie sich gekümmert und um mehr als alles, die Erschaffung der Welt, das Entstehen der Rede, der Speise, des Einatmens, des Ausatmens, die Ordnungen der Sinne, die Taten der Götter—unendlich vieles wußten sie—aber war es wertvoll, dies alles zu wissen, wenn man das Eine und Einzige nicht wußte, das Wichtigste, das allein Wichtige?