I თავი

როცა მიწისძვრა მოხდა, საპირფარეშოში ვიჯექი და ჩემი მოთხრობებიდან რომელიღაცას ვკითხულობდი. მთელი ცხოვრება შევალიე წერას, ჩემი ამდენი ხელნაწერი კი ერთმა მუყაოს ყუთმა დაიტია.

უსამართლოდაა ეს ქვეყანა მოწყობილი. ბავშვობიდან ვწერდი. როგორც მეუბნებოდნენ, არც თუ ისე ურიგოდ. ინტერნეტსივრცეში საკმაოდ პოპულარულიც გახლდით, მაგრამ აქა-იქ შემორჩენილი გამომცემლობებიდან არც ერთს ახსენდებოდა ჩემი არსებობა, რომ კრებულის გამოცემა შემოეთავაზებინათ. რამდენიმე წლის საკუთარ თავზე მუშაობის შემდეგ იმდენს მივაღწიე, რომ საკმაოდ სუფთა ნაწერები მქონდა. მარკეტინგში დაოსტატებული გამომცემლები კი რაღაც განსხვავებულისა და ორიგინალურის ძიებაში ათასნაირ ნაგავსა და ბულვარულ ხარა-ხურას აქვეყნებდნენ, ბევრი ეპატაჟითა და სექსით.

ერთი-ორჯერ სხვადასხვა პოპულარულ თუ ნაკლებადპოპულარულ ჟურნალ-გაზეთშიც დავიბეჭდე. მეგონა, ჩემი ვარსკვლავი აი, ახლა გაიბრწყინებს მეთქი, მაგრამ ვცდებოდი. რამდენადაც რეიტინგული ვიყავი ინტერნეტსივრცეში, იმდენად უღიმღამოდ გამოიყურებოდნენ ჩემი მოთხრობები ფურცლებზე. არანაირი გამოხმაურება, არანაირი მითქმა-მოთქმა, მხოლოდ დუმილი და ცივსისხლიანი დამკვირვებლის როლი მკითხველის მხრიდან. თითქოს ლიტერატურის მოყვარულები მხოლოდ ვირტუალურ სამყაროს შემორჩნენ და უფრო რეალურ ადამიანებს ამისთვის არასოდეს ეცალათ. ინტერნეტი ის სავაჭრო ნავსაყუდელი გახდა, რომელშიც ათასნაირი გემი შედიოდა, ათასი ჯურის ადამიანს იტევდა, სადაც ყველა თავისი საქმით იყო დაკავებული, ზოგი ერთობოდა, ზოგს იქაურობა თავისი შემოსავლის წყაროდ ექცია, ზოგიც შინაგანი სიცარიელის შესავსებად იყენებდა. რეალურმა ცხოვრებამ ხელოვნური ალგორითმების სამყაროში გადაინაცვლა, ჰოდა, რა გასაკვირია, ბეჭდური გამოცემების შეძენა ნაკლებად აინტერესებდათ მონიტორებს მიჩერებულ ადამიანებს.

ერთი შეხედვით რა მნიშვნელობა შეიძლება ჰქონდეს შემოქმედი კაცისთვის, მკითხველი ბეჭდური სახით გაეცნობა მის ნაღვაწს თუ ინტერნეტსივრცეში, მაგრამ მაინც სხვა შეგრძნებაა, სხვა მუხტი აქვს, როცა ავტორს თავისი ნაშრომი ხელში უკავია და თითოეულ ასო-ბგერას, თითოეულ სიტყვას თითებით ეხება. სწორედ ეს იყო ჩემი შინაგანი დაუკმაყოფილებლობის მიზეზი, მით უმეტეს, რომ რთულია ვირტუალურ სამყაროში იმის განსაზღვრა, რამდენი ადამიანი გაეცნო შენ შემოქმედებას.

ბევრს ვკითხულობდი და ცოტას ვწერდი. თავში იდეების და სიუჟეტების გროვა მქონდა. როგორც ძველ და გამოუსადეგარ საწოლზე ახოხოლავებულ სტუმრებისთვის განკუთვნილ ლეიბებსა და საბნებს, ჩემ ნაწერებსაც პერიოდულად ვამზეურებდი და გამვლელ-გამომვლელი მკითხველებისთვის ვირტუალურ თოკზე ვკიდებდი. ბევრს აინტერესებდა, ბევრი ჩემ პერსონაჟებს ჩემთან აიგივებდა. როგორც ცხოვრებაში, აქაც მონდომებით აკვირდებოდნენ გამოფენილ თეთრეულს, - ზოგი სისხლის და ზოგი ჭუჭყის ლაქას ეძებდა. ხან უცრუვდებოდათ იმედები, ხან კი უმართლდებოდათ, როდის როგორ. პირველ ქვას კი ყოველთვის უცოდველნი მესროდნენ, როგორც წერილ არს.

მასიური სიყვარული კი არა და არ მოდიოდა. ბევრს გაგონილი ჰქონდა ჩემი სახელი, უფრო ბევრს კი – არ. ვერავინ ხვდებოდა, როგორ მჭირდებოდა მკითხველის მხარდაჭერა, სითბო და ინტერესი. ეს კარგი მოტივატორი იქნებოდა, უფრო ბევრს და უფრო უკეთ დავწერდი, მაგრამ რად გინდა, ყოფითი პრობლემები, სამყაროს შეცნობის სხვა უფრო პრიმიტიული თუ მაღალტექნოლოგიური საშუალებები დამწყებ ავტორებს ძალიან გვაზარალებდნენ და ძალაუნებურად ხან ტელევიზიის, ხან კი ინტერნეტის  ჩრდილში მოკრძალებულად გვამყოფებდნენ. იმ ადამიანების რაოდენობა კი, ვისთვისაც იწერებოდა, დღითიდღე მცირდებოდა.

პოტენციური მკითხველი მასიური ფსიქოზით იყო დაავადებული. პოლიტიკა, ჭორები, ინტრიგები. ჭორები, ინტრიგები, პოლიტიკა. მისჩერებოდნენ სისხლისფერ ეკრანებს და გულში ეწვეთებოდათ შხამი, ბოღმა, ღვარძლი და წუმწუმაი. ივსებოდნენ და იბერებოდნენ, მაგრამ მხოლოდ ერთეულებს თუ ჰყოფნიდათ საღი აზრი, რომ სულის ნარჩენებსა და ნერვებს მოფრთხილებოდნენ, რაღაც ფასეულს გაცნობოდნენ და გული და გონება იმ ნაგვისაგან გაეწმინდათ, რაც ყოველ ნაბიჯზე იყო.

არასოდეს ვცდებოდი საკუთარი თავისა და შესაძლებლობების შეფასებაში. მიწაზე ყოველთვის მყარად ვიდექი და ყველაზე უკეთ ვიცოდი, რა მაკლდა, რა მქონდა, რაზე უნდა მემუშავა, რომ რამისთვის მიმეღწია. შესაბამისად, ჩემი მოკრძალებული ამბიციები ძლიერ ფესვებზე იდგნენ. არც თუ უსაფუძვლო იყო ჩემი სურვილი, რომ რამისთვის მიმეღწია. საკმარისად მქონდა იმის ნიჭი და შესაძლებლობა, რომ საზოგადოებისთვის რაღაც კარგი შემეთავაზებინა, უბრალოდ ხალხი აღარ იყო მზად რაიმე სულიერი ფასეულობის მისაღებად. კაცობრიობის მიღწევებმა იმდენჯერ და ისეთი დოზით შემოულაწუნა, რომ ვეღარაფრით გააკვირვებდი.

ტექნოლოგიების საუკუნეში წიგნი, ნახატი, მუსიკალური კომპოზიცია თუ ხელოვნების ნებისმიერი ნიმუში მხოლოდ მკრთალი ფონი იყო პროგრესისა. მშობლები ისეთი მსოფლმხედველობით ზრდიდნენ შვილებს, რომ სულიერი საზრდო ხორცს ვერ დაუნაყრებდათ, მიწაზე მყარად უნდა მდგარიყვნენ და სარფიანი საქმეებისთვის მოეკიდათ ხელი. ჰოდა, მოდიოდა ფინანსისტების, პოლიტიკინების, ყველანაირი ექსპერტების, მარკეტინგის და კომპიუტერული ტექნოლოგიების თაობა. რა საჭირო იყო წიგნსა და ენციკლოპედიაში რაიმეს ამოკითხვა, როცა კლავიატურაზე რამდენიმე დაწკაპუნებით ისეც მშვენივრად გაიგებდნენ, როდის მოკლა ბრუტუსმა იულიუს კეისარი ან ევამ რომელი ხილი ჩაკბიჩა და საერთოდ ვინ იყვნენ ბრუტუსი, ევა თუ ჰომეროსი.

ხელოვნების აქა-იქ შემორჩენილ მოყვარულთა შორის მყარად დამკვიდრდა აზრი, რომ უკვე ყველაფერი ითქვა, ყველაფერი შეიქმნა, ადამიანის ნიჭიერებამ ამოწურა ყველა რესურსი და ახლა მოჯადოებულ წრეზე ტრიალებდა. არავის სჯეროდა, რომ ამ წრის გარღვევას ვინმე შეძლებდა და რაღაც ახალს შესთავაზებდა კაცობრიობას.

სიმართლე რომ ითქვას, არც მე ვიყავი დარწმუნებული, რომ მაინცდამაინც მე ვიყავი ნოვატორი და გაფართოებული თვალებით უნდა მომჩერებოდნენ, ჩემი ყოველი სიტყვა ბრმად უნდა ერწმუნათ, ჩემ ციტატებზე გაეზარდათ თაობები, მაგრამ მაინც ჯიუტად ვცდილობდი, ისე გავცლოდი სხეულს,  რაღაც ნაკვალევი დამეტოვებინა. 

ზოგ შემთხვევაში მწერლობა ცხოვრების წესია და არა თვითმიზანი. წერ, რადგან არდაწერა არ შეგიძლია. ისევე როგორც ჭამ, სვამ,  გძინავს, გიყვარს ან გძულს, წერის სურვილიც ინსტინქტის დონეზე გაქვს უკვე. მექანიკურად ჯდები კომპიუტერთან საბეჭდად. თითების კლავიატურასთან ყოველი შეხება, რიტმული კაკუნი ყველაზე ლამაზ მელოდიასავით ჩაგესმის, ასეთ წუთებში უდიდესი კომპოზიტორიც ხარ, მოქანდაკეც, რომელიც მშვენიერებას ძერწავს და მერე თავისი ქმნილება უყვარდება; მხატვარიც და კინორეჟისორიც შენ ხარ, რადგან ფერები და კადრები ირევა ერთმანეთში და ჰარმონიულ სურათებს ხედავ გონებაში. გიყვარს ყველა სტრიქონი, ყველა აბზაცი, მაგრამ ყველაზე მეტად მაინც შექმნის პროცესით ხარ მონუსხული. რაღაც განსაკუთრებული ხდება ამ დროს, შენ თავს არ ეკუთვნი, მით უმეტეს არ ხარ მიწაზე, - სხვა პლანეტაზე იმყოფები, რომელზეც საღად მოაზროვნე ადამიანი ფეხსაც ვერ დაადგამს ვერასოდეს, მაგრამ შენ კი არაერთ თანამოაზრეს ან თანამოზარეს გადაეყრები იქ.

ბეჭდვის პროცესი კი კლავიატურამდელ ავტორებს გახსენებს, ნახევარი სიცოცხლე მელნით გადღაბნილი ხელნაწერების გადათეთრებას რომ უნდებოდნენ, მათ გამომცემლებს ნაწერის წაკითხვა რომ შეძლებოდათ, ხოლო მათი სახელობის მუზეუმების დამთვალიერებლებს, - ამ ხელნაწერების კრძალვითა და შურით თვალიერება.

არ ვთვლი თავს ეგოისტად. ყველას სურვილი უნდა იყოს, რომ რაღაც სუფთა და მშვენიერი დაუტოვოს მომავალ თაობას, როგორც გზავნილი წარსულიდან. მაგრამ ადამიანურმა ეგომაც შეიცვალა ფორმა და შინაარსი, - უფრო უფორმო და უშინაარსო გახდა.

კატასტროფულად შემცირდა მთელ მსოფლიოში გამომცემლობების, სულიერებაზე ორიენტირებული ტელეგადაცემების რაოდენობა. მათ უბრალოდ მკითხველი და მაყურებელი დაკარგეს. ჰოდა, ერთმანეთის მიყოლებით კოტრდებოდნენ და ამის თავიდან ასაცილებლად ბევრმა მათგანმა ფორმატი შეიცვალა, მომხმარებელს ის შესთავაზა, რაზეც მეტი მოთხოვნა იყო. რომანი რამდენიმეფურცლიანმა მინი-რომანმა შეცვალა, რომელსაც ფაქტების მშრალად გადმოცემის ფუნქცია დაეკისრა, - სიუჟეტი და არაფერი გარდა სიუჟეტისა; ლექსი უფრო სასიამოვნო აღსაქმელი გახდა, მუსიკალური ფონი დაუმატეს და რეპლექსი მიიღეს, რომლებსაც შემსრულებლის რეფლექსური მანჭვა-გრეხა ერთვოდა თან; სამხატვრო აკადემიების ძირითადი ფაკულტეტები სხვადასხვა გრაფიკული და ანიმაციური პროგრამების დაწვრილებით სწავლებით დაკავდნენ; შემეცნებითი გადაცემები, რომლებიც მაყურებელს ამაზონის ჯუნგლებში ან კილიმანჯაროს კალთებზე ამოგზაურებდნენ, კომპიუტერის  შემსწავლელმა ვიდეოგაკვეთილებმა შეცვალეს; პოეზიის საღამოები საზოგადოებრივმა დისკუსიებმა გააძევეს დარბაზებიდან და რაც უფრო დაახლოვა და ერთ მუშტად შეკრა პროგრესმა კაცობრიობა, მით უფრო გამოუვალ ჩიხში მოაქცია.
მაგრამ ყველაზე დიდი პრობლემა, რომელშიც ადამიანები ჩაიძირნენ, ტოტალური შიში აღმოჩნდა. ინტერნეტმა ინტერნატში გამოკეტა კაცობრიობა, საზღვრები დაუდგინა და ყოველი შემდეგი ნაბიჯის კარნახი დაუწყო. გადაწყვეტილების მიღების პატივი მხოლოდ იმ ერთეულებს ხვდათ წილად, რომლებიც ქმნიდნენ საზოგადოებრივ აზრს. ცნება თავისუფლება მრავალჯერადი მოხმარების საგანივით ყოველ ნაბიჯზე ეგდო, მაგრამ მეტისმეტი ხმარებისგან ფუნქცია და შინაარსი უკვე დაკარგული ჰქონდა. მისი გაგება ყველამ თავისებურად დაიწყო და ყველა თავის შინაგან ენაზე სხვადასხვანაირად თარგმნიდა, როგორც წერილს არს.

ხელოვანი ხელოსანმა ჩაანაცვლა, მწერალი - ჟურნალისტმა, მხატვარი - მხაზველმა და ინჟინერმა, მომღერალი - რიტორმა, რეპლექსერმა ან პოლიტიკინამ. ყველა ამ ადამიანს ის აერთიანებდა, რომ თითოეულმა მათგანმა დანარჩენი მსოფლიოს გადარჩენა გადაწყვიტა. ინჟინრები ისე აპროექტებდნენ და ხელოსნები ისე აშენებდნენ შენობებს, რომ ტერორისტებს ისინი ვერ აეფეთქებინათ, ჟურნალისტები იმით იწყებდნენ სტატიას, რომ რომელიღაც თვითმკვლელმა უკვე არარსებული ქალაქი ხელახლა ააფეთქა, პოლიტიკინები შფოთავდნენ, რომ ადგილი ჰქონდა მსოფლიოს თავისუფალი მოქალაქეების უფლებების შელახვას, ტერორისტულ აქტებს, ომებსა და ეპიდემიებს.

გამოიკეტა კაცობრიობა საკუთარ ნაჭუჭში. ისხდნენ სახლებში და უკიდურესი საჭიროების გარეშე და სამსახურის გარდა არსად დადიოდნენ. ქუჩები სავსე იყო შეშინებული და ნაბიჯაჩქარებული ადამიანებით, რომლებიც რომელიმე წვეროსანის დანახვისთანავე ცხელ ხაზზე რეკავდნენ და სავარაუდო ტერორისტის ადგილსამყოფელს ხმააკანკალებულნი კარნახობდნენ ცხელი ხაზის ოპერატორს.

ტერორისტები კი არა და არ ჩანდნენ. სამაგიეროდ საზოგადოებრივი აზრის ტერორისტები მრავლდებოდნენ ყოველდღიურად. ერთმანეთსაც აშინებდნენ და დანარჩენ მსოფლიოსაც. თანდათან იმდენად იჭრებოდნენ როლებში, რომ ავიწყდებოდათ თავიანთი აგორებული ჭორის პირველწყარო და როდესაც მათივე გავრცელებული სიცრუე  ცოტათი სახეცვლილი უბრუნდებოდათ, თვითონაც უფრო შეშინებულები დადიოდნენ, თანდათან იჯერებდნენ იმას, რაც მათმა შეშინებულმა წარმოსახვამ გამოიგონა.

აქა-იქ შემორჩენილი შემოქმედი ადამიანებიც გამოიკეტნენ თავიანთ ნაჭუჭებში. ისინი უფრო გაურბოდნენ ურთიერთობებს და სხვებზე გაუსაძლის პირობებში ცხოვრობდნენ. ბევრ მათგანში თავი იჩინა გულგატეხილობამ და საერთოდ შეეშვნენ ხელოვნებას, უფრო მიწიერი საქმეებით დაკავდნენ და იმაზე დაიწყეს ფიქრი, ოჯახები როგორ და რითი გამოეკვებათ. ზოგმა დიდი ხნის დავიწყებული პროფესია გაიხსენა, ზოგმა ახალი საქმე აითვისა და როგორღაც ალღო აუღო ცხოვრებას. მხოლოდ აქა-იქ შემორჩა ერთი-ორი ჭეშმარიტი ხელოვანი, რომლებიც საერთოდ მიივიწყეს, გიჟებად შერაცხეს, მაგრამ ეს უფრო მეტი სტიმული აღმოჩნდა მათთვის, რომ საყვარელი საქმისთვის არასოდეს ეღალატათ.

ჰოდა, იმას ვამბობდი, რომ ერთ მშვენიერ დღეს ჩემი მოთხრობებით სავსე ყუთი საპიფარეშოში წავიღე, რადგან ისინი აღარავის სჭირდებოდა. გული საერთოდ არ დამწყვეტია,  - მათი ფასი კაპიკი იყო. იმედს ერთადერთ ხელნაწერზე ვამყარებდი, რომელიც ძლივსშემორჩენილ ორიოდე გამომცემელსა და ჩემ რამდენიმე მეგობარს ერთდროულად გადავუგზავნე ელექტრონული ფოსტით და გულისფანცქალით ველოდი მათგან განაჩენს.

ერთობ საინტერესო და განსხვავებული ნაწარმოები იყო. შეიძლება სამაგალითო ვერ გამხდარიყო, მაგრამ საზოგადოების დაფიქრებას კი ნამდვილად შეძლებდა. ყველაფერი ძალიან უცნაურად გამოიყურებოდა მასში. მოკლედ ჩემთვის ან აღიარება უნდა მოეტანა, ან სრული განადგურება. ამ ორ ვარიანტს შორის ოქროს შუალედი არ არსებობდა. მე თვითონაც ვერ გამეგო, ძალიან კარგი რომანი დავწერე, თუ სრულიად არაფერი.

მხოლოდ ის მქონდა გაცნობიერებული, რომ ძალიან დიდი შრომა ჩავდე მასში, ჩემი შესაძლებლობების მაქსიმუმი გამოვავლინე. არაერთი ღამე დავათენე წერას, არაერთი ფინჯანი ყავა დავლიე და ალბათ რამდენიმე ასეული კოლოფი სიგარეტიც დავაყოლე. დიდ ხანს მოვუნდი რედაქტირებასაც და ამდენი მუშაობის შედეგი რამდენიმე ასეულ გვერდამდე დავიყვანე. შემდეგ კარგად გავაციე, კიდევ ერთხელ დავაგემოვნე და გასასინჯად, როგორც უკვე მოგახსენეთ, რამდენიმე ელექტრონული ფოსტის მისამართზეც გავაგზავნე.

მოკლედ მიწისძვრა რომ მოხდა, საპირფარეშოში ვიჯექი და ჩემი მოთხრობებიდან რომელიღაცას ვკითხულობდი. პანიკურად წამოვვარდი უნიტაზიდან, დაკეტილ კარს შევასკდი თუ ბოლომდე ჩაწეული შარვლის ტოტები გამეხლართა ფეხებში, არ ვიცი, მაგრამ მახსოვს, რომ პირქვე გავიშხლართე და რამდენიმე მძიმე საგნის დაცემა ვიგრძენი ზურგზე. მეტი აღარაფერი გამიგია.  გონს რომ მოვედი, ნანგრევებში ვიყავი მოქცეული და განძრევა არ შემეძლო.