პოეტი ვის უკვირს საქართველოში, ყველას ჰყავს სულში პატარა პოეტი, მაგრამ იქნებ 21-ე საუკუნის „დამსახურებაა“, ყველას რომ მიეცა ლექსის გასაჯაროების საშუალება, ყველას საკუთარი ტაშის დამკვრელი რომ გამოუჩნდა, ასე მარტივად სათქმელი რომ გახდა: „დიდებული“, „შესანიშნავი“, „გენიალური“ და ყველა ის სიტყვა, რომელსაც კრძალივით უნდა მიეახლო და ვერ შეეხო მაინც.... ამ და კიდევ ბევრი მიზეზით თუა, რომ რაღაც მაგია დაკარგა პოეზიამ. არა პოეზია მაგიის გარეშე სად თქმულა, მაგია კი არ დაკარგა პოეზიამ, პოეზია დაკარგა მაგიამ ... პოეტი ვის უკვირს საქართველოში, ყველას ჰყავს სულში პატარა პოეტი, მაგრამ იქნებ 21-ე საუკუნის „დამსახურებაა“, ყველას რომ მიეცა ლექსის გასაჯაროების საშუალება, ყველას საკუთარი ტაშის დამკვრელი რომ გამოუჩნდა, ასე მარტივად სათქმელი რომ გახდა: „დიდებული“, „შესანიშნავი“, „გენიალური“ და ყველა ის სიტყვა, რომელსაც კრძალივით უნდა მიეახლო და ვერ შეეხო მაინც.... ამ და კიდევ ბევრი მიზეზით თუა, რომ რაღაც მაგია დაკარგა პოეზიამ. არა პოეზია მაგიის გარეშე სად თქმულა, მაგია კი არ დაკარგა პოეზიამ, პოეზია დაკარგა მაგიამ და დარჩნენ ცალ-ცალკე, და რითმებიც, ამდენი ჯახირის შემდეგ, ასე რომ დაიხვეწა, ამდენი ახალი ფორმა რომ გამოიგონეს, ამდენი რომ იქურდეს, ამდენი რომ გადაწერეს, საბოლოოდ ლექსად იქცა, მაგრამ უსულო ლექსად. და ამ სიყალბესა და ტაშის გრიალში, რა ბედნიერებაა, ნაღდ სიტყვას რომ გადააწყდები. გულის გულიდან ამოსულსა და ისეთი ცოცხალს, რომ მისი სუნთქვაც კი გესმის. გრძნობ, როგორ ერთი ამოსუნთქვით იწერებოდა, თითქოს უნდა მოესწრო ავტორს, რომ არ დამხრჩვალიყო, რომ არ გაეგუდა უთქმელობას, უნდა ეთქვა, რომ გადარჩენილიყო... ზუსტად იცი, რომ არ გატყუებს, შენ მისი გჯერა, რომ მოფიქრებული ტკივილის შესახებ არ გიყვება. და ავტორთან ერთად ასეთ ლექსებს მკითხველის გადარჩენის საოცარი უნარიც შესწევს. ასეთი ნაღდია ჩემთვის გიო ზედვაკელის პოეზია. ყველა სიტყვა აღწევს სულში, ყველა სათქმელი საშენო ხდება...
ამ საიტზე ბევრი კარგი ავტორი გავიცანი. მიხარია, რომ მათ სიას დაემატა ტერიკო (ნინა). მისი ნაწერები გხიბლავს მსუბუქი იუმორით, ლამაზი თხრობით და ადამიანურ ურთიერთობებში შესანიშნავად გარკვევის უნარით.
მას შეუძლია გულიანად გაგაღიმოს, გაგაცინოს და ცრემლიც კი მოგგვაროს პერსონაჟის სულში ჩაბუდებული ტკივილით.
წარმატებები, წიგნების გამოცემა და ბევრი მკითხველი მინდა ვუსურვო მას.
მონიტორზე კითხვას ვერიდები, მით უმეტეს, რომანების. ჰოდა, წიგნის გამოსვლას დაველოდე და შევიძინე კიდეც. მიახლოებითი წარმოდგენა მქონდა, მაგრამ...
საოცარი ენითაა გადმოცემული საჰარის იდუმალება და სიმშვენიერე. პეიზაჟი, უაღრესად ცოცხალი კადრებით და საკმაოდ დახვეწილი პოეტური ხერხებით, ნათლად წარმოუდგება მკითხველს. შემეცნების თვალსაზრისით რომანი დიდი საგანძურია. აქ უამრავ ინფორმაციას გაეცნობით, თითქოს ენციკლოპედია გქონდეთ გადაშლილი, გეოგრაფიულ-ზოოლოგიურ-გეოლოგიურ და ათას სხვა ინფორმაციას საკმაოდ დახვეწილი ხელი სასიამოვო წასაკითხად გარდაქმნის ისე, რომ სიუჟეური სიღრმიდან არ ამოგაგდებთ და რაც მთავარია, ზემოხსენებული ორგანულად ზის ტექსიტის მიმდინარეობაში. სიუჟეტი ვახსენე და უნდა აღვნიშნო, რომ ასეთი შთამბეჭდავი, ეგზოტიკური, საინტერესო და რაც მთავარია, მოულოდნელი განვითარებით ბევრი თანამედროვე წიგნი ნამდვილად ვერ დაიკვეხნის. პერსონაჟებს საოცარი დაბრკოლებები ხვდებათ და მათი დაძლევისას იმდენად ამაღელვებელი კადრები იშლება, შთაბეჭდილება რჩება, თითქოს კინოში იჯდე, ბატიბუტს შეექცეოდე და ჰოლივუდურ, საოცარი სპეც. ეფექტების მქონე ფილმს უყურებდე.
ნაწარმოების ძალიან მნიშვნელოვანი და ამაღელვებელი ფაქტორია პერსონაჟების სხეულის ენის გადმოცემა და უაღრესად დახვეწილი პოეტური შედარებები, რომლებიც კიდევ უფრო მეტ ლიტერატურულ ღირებულებას ანიჭებენ რომანს. ასევე, უნდა გამოვყო,ფაქიზი რელიგიური ხაზი - თუ როგორ ეხმარება გმირებს ‘იდეა ღმერთი’ ფსიქოლოგიური ძალების მიღებაში, რაც საჰარაში ალბათ წყლის ტოლფასია.
ყოველივე ზემოაღნიშნული, ვფიქრობ, ავტორის უსაზღვრო ლიტერატურულ შესაძლებლობებზე და ინტელექტზე მეტყველებს. მოკლედ, ვისაც სურვილი აქვს, უდაბნოს იდუმალებაში გადაეშვას და საოცარი შეგრძნებები მიიღოს ვურჩევ, ბედუინი წაიკითხოს.
ჩვეულებრივი წევრია კომედიანტი და .....მე ძალიან მიკვირს.
ჩემი აზრით, ჭეშმარიტი პოეზია შინაგანი წვის პროცესია, რომელიც წამიერი აღელვების შედეგად, იმპულსურად, - თითქოს თითები საკვამურები იყოს, ფურცელზე გადმოდის. მთლიანად ლექსი შეიძლება აგებულა ერთ კადრზე - ბავშვი დგას კართან...
პოეტის საქმე, ვფიქრობ, რეალობის თავისებური აღქმა და ამ აღქმის მკითხველამდე ისე მიტანაა, რომ ხელოვნებამ იზეიმოს. ხელოვნების ზეიმი გამოიხატება, დაწყებული პოეტური ხერხებით, დამთავრებული - ემოციური ფონით.
1. საოცარი ევფონიური მხარე. ძირითადად, გემოვნებით შერჩეულ ჯვარედინ სარითმო წყვილებს ... ჩემი აზრით, ჭეშმარიტი პოეზია შინაგანი წვის პროცესია, რომელიც წამიერი აღელვების შედეგად, იმპულსურად, - თითქოს თითები საკვამურები იყოს, ფურცელზე გადმოდის. მთლიანად ლექსი შეიძლება აგებულა ერთ კადრზე - ბავშვი დგას კართან...
პოეტის საქმე, ვფიქრობ, რეალობის თავისებური აღქმა და ამ აღქმის მკითხველამდე ისე მიტანაა, რომ ხელოვნებამ იზეიმოს. ხელოვნების ზეიმი გამოიხატება, დაწყებული პოეტური ხერხებით, დამთავრებული - ემოციური ფონით.
1. საოცარი ევფონიური მხარე. ძირითადად, გემოვნებით შერჩეულ ჯვარედინ სარითმო წყვილებს ემატება სტროფების პირველ სტრიქონებში დაყოფილი მარცვლები, რაც კიდევ უფრო ალამაზებს მუსიკალურობას.
2. „გაუღე კარი, ყინვის შიშით ამოქოლილი.“ - ეს სტრიქონი, ჯერ ერთი, არის კარგი მიგნება, მეორეც - არაჩვეულებრივი ალეგორია და შესაძლოა, ტექსტის მიღმა აზრი - საკმაოდ დახვეწილად გამოხატული პროტესტი საზოგადოების გათითოკაცების და გულცივობის მიმართ.
3. „მოვა დრო,როცა ის სარკესთან თმებს შეისწორებს
და შეძულდება თოვლი, როცა დიდი გახდება“. - ვფიქრობ, ლექსში ბოლო ორი სტრიქონი მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს ნაწარმოების ლიტერატურულ ღირებულებას. ჩვენ შემთხვევაში, ავტორი გვთავაზობს დამკვიდრებული აზრის - ბავშვობა ბედნიერებაა - თავისებურ პერიფრაზს. აზრი გადმოცემულია, მშვენიერი მუსიკალურობის ფონზე, ემოციური კადრითა და საინტერესო ალეგორიული პროტესტით - „შეძულდება თოვლი“... არამგონია, თოვლში იგულისხმებოდეს მხოლოდ ნალექი, ბუნებრივი მოვლენა, არამედ აქ გადმოცემულია მთელი ჩვენი ეპოქის დაუძლეველი იდეა - ბავშვობა ტკბილია, მაგრამ, წლების მატებასთან ერთად, ბედნიერების შკალა იკლებს და ყოველდღიურ, მძიმე ცხოვრებას შედეგად მოაქვს ხალისის და გართობის, ჩვენ შემთხვევაში - „თოვლის“ შეძულება.
ვფიქრობ, გიო ზედვაკელის ლექსი „გაუშვი“ არის კონვენციური პოეზიის დახვეწილი ნიმუში, რომელიც არცერთ მკითხველს დატოვებს გულგრილს და სათანადო ემოციას აუცილებლად დაუტოვებს.
რობერტ მესხის ლექსებს ყველასგან გამოარჩევ თავისებური, თავისუფალი სტილით, სადაც, უმეტეს შემთხვევაში, ბოლო ნაწილში, აუცილებლად გვხვდება პარალელური ან ჯვარედინი რითმა, რაც მატებს ლექსს ევფონიურობას და ზოგადად, ალამაზებს, ამაღლებს მის ლიტერატურულ ღირებულებას.
ბატონი რობერტის ლექსები, ხშირ შემთხვევაში, აფხაზეთის თემატიკაზეა შექმნილი. აქაც ასეა -
„ალალი იყო სამი პეშვი ენგურს გაღმიდან,
ვიღაცა რომ გულზე აყრიდა...“ - როგორი ემოციაა?!.. როგორი კადრია?!
ავტორის ტკივილი ეპოქის ტრაგედიაა. ლექსის წაკითხვა ... რობერტ მესხის ლექსებს ყველასგან გამოარჩევ თავისებური, თავისუფალი სტილით, სადაც, უმეტეს შემთხვევაში, ბოლო ნაწილში, აუცილებლად გვხვდება პარალელური ან ჯვარედინი რითმა, რაც მატებს ლექსს ევფონიურობას და ზოგადად, ალამაზებს, ამაღლებს მის ლიტერატურულ ღირებულებას.
ბატონი რობერტის ლექსები, ხშირ შემთხვევაში, აფხაზეთის თემატიკაზეა შექმნილი. აქაც ასეა -
„ალალი იყო სამი პეშვი ენგურს გაღმიდან,
ვიღაცა რომ გულზე აყრიდა...“ - როგორი ემოციაა?!.. როგორი კადრია?!
ავტორის ტკივილი ეპოქის ტრაგედიაა. ლექსის წაკითხვა კიდევ ერთხელ გვახსენებს დაკარგულ მიწას, თითქოს, მოკვეთილი კიდური გვაწუხებს უამინდობისას...
„სადაც ხშირად ქარი ამოდის” - ადამიანები ვამბობთ - „ქარი ამოვარდა“, რობერტ მესხი ამბობს - „ქარი ამოდის“. სწორედ ასეთი ინდივიდუალურობა და უაღრესად დახვეწილად შერჩეული თითოეული სიტყვა აქცევს ავტორის ლექსებს ემოციურ მეწყრად და მე არ მეგულება ტიციანის სიტყვებზე უკეთესი შედარება - „რომ გაგიტანს და ცოცხლად დაგმარხავს“...
„ასეთია მიწის თვისება - ზოგჯერ უფასო ფასიანში აიგლისება...“ - ფინალში გადმოცემულია უდიდესი პროტესტი, დაწყებული სასაფლაო მიწების გაყიდვიდან, დამთავრებული ტერიტორიების დაკარგვით. ამასთან ერთად, ლექსი იკვრება ერთ მთლიანობად და ბოლო ორი ხაზი უკავშირდება საწყისს - „მოკვდა და... მთელი დანაზოგი მიწაში მისცა.“
ბატონი რობერტის შემოქმედება, ჩემი აზრით, სრულიად ახალი სიტყვაა ქართულ პოეტიკაში და იმედი მაქვს, დრო თავისას დაწერს.
ა.ს. პუშკინის ლექსი "Я вас любил..." 1829 წელს შეიქმნა და წარმოადგენს ლირიკულ მინიატურას, რომელიც მკვლევარების აზრით პოეტის ცხოვრებაში არსებული რეალური ამბის, კერძოდ უპასუხო სიყვარულის გამოძახილია.
თანამედროვეთათვის ნაკლებადმნიშვნელოვანია რომ იგი ოცი წლის გოგონას მიეძღვნა, რომელსაც გენიოსის სიყვარული "თავში აუვარდა" და მის წინადადებას უარით უპასუხა.
ლექსი გენიალურია და სიყვარულის საფუძვლის ჰუმანურობას ასახავს, ანუ შესაძლებლობას დაივიწყო წყენა და ბედნიერება უსურვო მას, ვის მიმართაც სიყვარული ჯერ არ გაგნელებია.
სწორედ ამ რთულადმისაღწევი (ეგოიზმის დათრგუნვის) კონდიციითაა ეს ლექსი საინტერესო და მომხიბვლელი მის სხვა ღირსებებთან ერთად, ამიტომაც შეიყვარა ის მკითხველმა და მიიქცია მრავალი მთარგმნელის ყურადღება.
ყოველთვის საინტერესოა, არამარტო მიზეზი, რატომ იბადება თარგმანი, არამედ მიზანიც. მრავალი რიტორიკული კითხვაც იბადება ამასთან დაკავშირებით და მათზე სავარაუდო პასუხებიც: ქვეყნებს შორის კულტურული ურთიერთობის გამყარებიდან დაწყებული... გენიალური პოეტის დიდების ჩრდილში მოქცევით გაგრძელებული და კოლეგებთან შეჯიბრითა, თუ უბრალოდ, საინტერესო და სასიამოვნო პროცესით დამთავრებული...
და ეს კითხვა-პასუხები უფრო ლეგიტიმური ხდება ერთი, კონკრეტული ლექსის უამრავი თარგმანის არსებობის შემთხვევაში, როცა მორიგ თარგმანს ეცნობი.
ხშირად კრიტიკული თვალი არამარტო დედანთან შეუსაბამო ზომას, ან არასათანადო "სიძლიერის" რითმას აღმოაჩენს, არამედ შესაძლოა განსხვავებული "ხასიათიც" კი დაიჭიროს, პოეტური თარგმანი ხომ ზუსტი მეცნიერება არ არის და ენის ცოდნის გარდა მოითხოვს სხვა განსაკუთრებულ უნარებს. ეს ხელოვნებაა და შესაბამისად, მისი გაზომვის არანაირი თეორია არ შეიძლება არსებობდეს. ამიტომ ლოგიკურია ვაღიაროთ სირთულე, მითუმეტეს ერთი ლექსის მრავალი თარგმანის არსებობის შემთხვევაში.
რაც მეტი ვერსიაა, მით უფრო რთულია მთარგმნელისთვის გამოძერწოს "თავისი" და " ახალი", ვფიქრობ ლუტეციამ ეს შეძლო.
“Как человек, в полусне томящийся болью, он хотел оторвать, отбросить от себя больное место и, опомнившись, чувствовал, что больное место — он сам.“
Л. Н. ТОЛСТОЙ „АННА КАРЕНИНА“
რამდენი მაგალითის , თანხვედრისა და პარალელის გავლება თუ მოყვანა შეიძლებოდა რეცენზიის დასაწყისშივე და ამგვარი ხრიკებით შეგვექმნა მყარი ფუნდამენტი, არათუ ამ კონკრეტული ლექსის განსახილველად, არამედ უტიფარი ეპატაჟისთვის - აქაოდა, ვიცით ბატონო, წაკითხული გვაქვს... თუმცა ჩემი უმთავრესი დამახასიათებელი სულიერი ნაკვთის, ანუ უძლეველი თავმოყვარეობის ამარა, თამამად შემიძლია ... “Как человек, в полусне томящийся болью, он хотел оторвать, отбросить от себя больное место и, опомнившись, чувствовал, что больное место — он сам.“
Л. Н. ТОЛСТОЙ „АННА КАРЕНИНА“
რამდენი მაგალითის , თანხვედრისა და პარალელის გავლება თუ მოყვანა შეიძლებოდა რეცენზიის დასაწყისშივე და ამგვარი ხრიკებით შეგვექმნა მყარი ფუნდამენტი, არათუ ამ კონკრეტული ლექსის განსახილველად, არამედ უტიფარი ეპატაჟისთვის - აქაოდა, ვიცით ბატონო, წაკითხული გვაქვს... თუმცა ჩემი უმთავრესი დამახასიათებელი სულიერი ნაკვთის, ანუ უძლეველი თავმოყვარეობის ამარა, თამამად შემიძლია დავიფიცო, რომ არმენ არუთინოვის „ბ-ნი კარენინის“ განხილვისას მე, როგორც ამ რეცენზიის ავტორი, არაერთხელ, წარმოვაჩენ თავს ფსევდოფილოსოფიურ ჭრილში, მანამდე კი მივყვეთ თანმიმდევრობით...
არმენ არუთინოვი
“ბ-ნი კარენინი “
ვინა?
მიუხედავად იმისა, რომ რთული წარმოსადგენია თვითმკვლელი ალექსეი კარენინი, მით უმეტეს ლექსებით გულისჯიბეში, გონების მზაკრულ ლაბირინთებს მაინც გავყავარ ამ სქელყდიანი რომანის ( ფ. 12.ლ. ბუკინისტებში სამად შეიძენთ ) ერთ-ერთ ცენტრალურ პერსონაჟთან, რომელიც ტოლსტოის არც ისე ახლო ნათესავის პროტოტიპად მიიჩნევა, თავის მხრივ ა.მ. კუზმინსკი ტიპიური სახელმწიფო მოხელესთვის დამახასიათებელი თვისებებით თუ დაამახსოვრდებოდა სანტ-პეტერბურგიდან მოსკოვში მიმავალი მატარებლის გამცილებლებს. გარდა ამისა, ბ-ნი კარენინის რელიგიურ-მისტიური გატაცებები, რომელიც ასეთ „ხოდში“ იყო იმდროინდელ ინ(წ)ილიგენციაში, აშკარა შეუსაბამობაშია სუიციდურ-რომანტიულ განწყობებთან. აბა, ერთი რომელ, რელიგიურ ჩარჩოებში მოქცეულ სახელმწიფო ჩინოვნიკს ძალუძს მატარებლიდან „თოვა“?!
ასე მარტივად გამოვრიცხეთ ალექსეი ალექსანდროვიჩი და მასთან ერთად ამაზრზენად გენიალური რომანის ყველა უბედური პერსონაჟი. გარდა ამისა, ლექსზე დართული ეპიგრაფი არის ტიპიური სოც-ნიუსი, ამდენად ლექსის სათაური სავარაუდოდ გულისხმობს თვითმკვლელებს ზოგადად, პირობითად, უბრალოდ კიდევ ერთ „მსხვერპლს სტატისტიკისთვის“
„მამაკაცს მატარებელი დაეჯახა.
შემთხვევა რამდენიმე საათის წინ მოხდა.
როგორც შსს-ში განაცხადეს,
შემთხვევის შედეგად მამაკაცი
ადგილზევე გარდაიცვალა. ‘’
როდესაც ცხოვრების ერთგვარი შეჯამება შეიძლება მოთავსდეს ყოვედღიური გაზეთის ბოლოსწინა გვერდზე, მოკლე განცხადების სახით, ბუნებრივია, რომ ადამიანს შეიძლება გაუჩნდეს უსამართლობის განცდა, სინამდვილეში კი, ამ ლექსის მიზეზი , ჩემი აზრით , სულ სხვა ოთახში უნდა ვეძიოთ.
თქვენ როგორც გენებოთ, მაგრამ მე დარწმუნებული ვარ, რომ ყველა ჩვენთაგანში, მიუხედავად იმისა ვაღიარებთ ამას თუ არა, არსებობს ეგოისტური შიში იმისა, რომ ჩვენი ნამდვილი მემკვიდრეობა არის, არც მეტი არც ნაკლები, ორწინადადებიანი ნეკროლოგი ყოველკვირეული გაზეთის ბოლოსწინა გვერდზე.
ბევრს მიაჩნია რომ პოეტი რამე დიდი ცნებაა და ხანდახან ისეთი სასაცილო სიფრთხილით უდგებიან ამ დიაგნოზს, არადა იყო პოეტი უბრალოდ ნიშნავს ამოიკითხო მოკლე ნიუსი მეორეხარისხოვანი გაზეთიდან და უეცრად გაიაზრო (უკვე მერამდენედ) ილუზიური სამყაროს ტიტანური ამაოება; მოულოდნელად იქცე ბაქანზე ტვინმისხმული ბ-ნი კარენინი და იქიდან უსაყვედურო „გაზეთის რედაქციას“ რომელმაც არც კი ახსენა შენი სახელი.
„არც კი ახსენეს ჩემი სახელი.
არა-და, მახსოვს, სასახელო ყმაწვილად მზრდიდნენ.
განა რა არის სამყაროში მარადიული
და მეც მიწას არ გამოვეკერე.
არც ჩემი გვარი უხსენებიათ.
სტატისტიკისთვის საჭიროა ამგვარი მსხვერპლი.
ადგება ჩრდილიც საზოგადო ბედნიერებას.
რა პრობლემაა, ერთ რიგით მგზავრს, არსად მიმავალს,
მატარებელი თუ კბილს გამოკრავს”
ეს გარკვეულწილად, თუ შეიძლება ასე ითქვას, არის სტანისლავსკის მეთოდი პოეზიაში. რა თქმა უნდა, არახალი ამბავია, მაგრამ კოტე სერგოს ძე უკმაყოფილო არ უნდა დარჩეს. მეტნაკლებად ჯანმრთელმა და უვნებელმა არმენ არუთინოვმა ვინმე თვითმკვლელის პერანგი კი არ გადაიცვა , არამედ ახლა თქვა ის, რისი თქმის საშუალება თავის დროზე არ მიეცემა. თავისი სახელით და სხვის ნაცვლადაც.
დასაწყისშივე, ყოველგვარი პრელუდიების გარეშე არის ნათქვამი ის, რაზეც აგებულია მთლიანად ნაწერი. რა ქაღალდის გემი, ტრიკორნი და ორიგამი, პირდაპირ ცხვირწინ მიქნევს ამ გაზეთს და მეუბნება - აი, თურმე რისთვის მზრდიდნენ სასახელო ყმაწვილად.
რა არის ეს? ერთი ადამიანის უბედურება თუ ტიპიური დასასრული ჩვენი სამსახურში ყოველდღიური მსვლელობების, სასიყვარულო ისტორიების, შოპინგის, წერის, მეფობისა და პალადინობის.
„ რომ დაეწერათ, პირობითად ბატონ კარენინს
ბაქნიდან ,,თოვა“ მოუნდაო, რადგანაც ლექსებს,
როგორც ღმერთისგან ხელმოწერილ ობლიგაციებს,
საბუთის ნაცვლად გულის ჯიბით დაატარებდა,
- ალბათ სრულიად ვიკმარებდი დასაბუთებას.
,,მატარებელი დაეჯახა...“ - რა შუაშია!
,,შემთხვევა“, - აბა, თქვენ რა იცით, ვის რა შეემთხვა.
,,გარდაიცვალა ადგილზევე“ - იქნებ მე უკვე
ბაქანს როდესაც მივადექი, მკვდარი ვიყავი. „
ჰაუსმანს აქვს დაწერილი ერთი ლექსი, რომლის ქართული თარგმანი, როგორც ვიცი, სამწუხაროდ არ არსებობს. 12-13 წლის პიჭი (ჭორფლიანი წარმომიდგენია) ხალხით გადავსებულ მოედანზე: „გესმის? მხედავთ? აი ხელში მაქვს დანა, დანა, რომელიც არაფრით განსხვავდება სხვა დანებისგან, მე ის 12 პესოდ ვიყიდე, მაგრამ როგორც კი ამ დანას გულში დავისობ, ყოველი თქვენთაგანი მოკვდება...“
მე ვარ სამყაროს ცენტრი და სუიციდი არ ნიშნავს მხოლოდ ეგოს განკარგვას, ამით მე ვკლავ ყველას და ყველაფერს, მაგრამ რა უნდა იყოს იმაზე ამაღლებული და რომანტიული, ვიდრე მატარებლიდან თოვა?! სიკვდილი კი, უფროსწორედ მკვლელობა, ხდება უკვე ამის მერე და ბ-ნი კარენინის მკვლელობის ნამდვილი იარაღი არის ფრაზები განცხადებიდან : ,,მატარებელი დაეჯახა...“ ,,შემთხვევა“, ,,გარდაიცვალა ადგილზევე“.
„გამჭოლი მზერა რომ ვიგრძენი, გვიანი იყო.
ვერ შემაკავა, - ინერციით გადადგმულ ნაბიჯს
მაშინვე მოყვა ჩოჩქოლი და ალიაქოთი, -
უფლის ხელივით გარდაუვალი. „
ბოლოს კი, იმედის ერთი მარცვალი ყველა ჩვენგანისთვის, რომლებსაც ც ჯერ არ გვიყიდია ამ მატარებლის ბილეთი. გამჭოლი მზერაა, რომელმაც შეიძლება შეგაკავოს, დაგტოვოს ვაგონში, თუმცა (ალბათ) მხოლოდ მომდევნო სადგურამდე.
ჩემთვის ნაკლებად საინტერესო იყო აქ რაღაც ტექნიკური ვინ(წ)იკებისა და შურუპეპის დათვალიერება.
შთამბეჭდავი ლექსია.
ამ ვრცელ მოთხრობას ( შეიძლება ავტორს რომანადაც აქვს ჩაფიქრებული) კარგი პროზისთვის აუცილებელი ყველა ნიშან- თვისება აქვს: საინტერესო სიუჟეტი ( განვითარების ყველა ეტაპით), მრავალფეროვანი ( თუ მრავალსახოვანი) პერსონაჟები- მთავარი გმირით, მეორეხარისხოვანი თუ ეპიზოდური მოქმედი პირებით, ცოცხალი დიალოგები, იგრძნობა ეპოქა და გარემო.
მთავარი თემა მეტად ფაქიზი და რომ იტყვიან, ბეწვის ხიდზე გასავლელია.
ადამიანს ყველაფრის წარმოდგენა შეუძლია- დახუჭავს თვალებს და წარმოიდგენს, როგორია ბრმად ყოფნა, ყურებს დაიხშობს და ყრუს მდგომარეობაში შევა, უხელობის, უფეხობის წარმოდგენაც არაა რთული, მაგრამ შეუძლებელია წარმოიდგინო, რას გრძნობს და განიცდის სულიერად დაავადებული ადამიანი. ამიტომაც, როცა ამ თემაზე წერს, ავტორს მოუწევს ან თავი აარიდოს სტერეოტიპებს ან შექმნას მორიგი , ბანალურად გადაწყვეტილი ნაწარმოები.
მგონია, რომ ნ.ლ.-მ შეძლო სტერეოტიპების დაძლევა და ამიტომაც იკითხება საინტერესოდ „ცის სახლი“.
თებერვლის თავფურცელზე გასული პირველი თავის შემდეგ, კიდევ 9 თავი გამოქვეყნდა.
პირველი თავის მთავარი მოქმედი პირი, ფოტოგრაფი ალექსი მომდევნო თავებში საერთოდ ქრება, თუმცა მის მიერ ფსიქიატრიული საავადმყოფოსთვის ნაჩუქარი ტელევიზორი ( უფრო სწორად ამ ტელევიზორის ყუთი) ხდება ინსპირაციის წყარო „ცის სახლის“ მობინადრის და ნაწარმოების მთავარი გმირის „პაპარაცის“ სახეცვლილებისა.
„პაპარაცის“, ამ რთული ხასიათის მქონე პერსონაჟს, ისეთ მარტივი და ლოგიკური პასუხები აქვს ფილოსოფიურ საკითხებზე, რომ მკითხველიც უნებურად ეთანხმება და იზიარებს მის პოზიციას თუ მოსაზრებებს. არანაკლებ საინტერესო სტუმრები ყავს მის „ტელევიზიას“ თუ „არტ-გალერეას“.
თითოეულ თავს აქვს ქვესათაური, რომელიც ხაზს უსვამს ამა თუ იმ ეპიზოდის მთავარ თემას და ერთგვარ გზამკვლევადაც გამოდგება.
მცირეოდენი ხარვეზები ( ტექსტის ტექნიკური გაუმართაობა ალაგ-ალაგ, ფაქტობრივი უზუსტობანი) ბევრს ვერაფერს აკლებს ამ ნაწარმოებს და მომდევნო თავების მოლოდინს უტოვებს მკითხველს.
დავემგზავროთ „პაპარაცის“- კიდევ ბევრ საინტერესო ამბავს გავიგებთ, იმედია.
ლექსში „ლილი“ ავტორი დიდი ოსტატობით გვიხატავს ჩვენს მწარე რეალობას, საზოგადოებაში არსებული უთანასწორობას და უსამართლობას. უმწეო ბავშვის მდგომარეობის დანახვაზე და მასში ჩაღრმავებაზე მეტად ხომ ვერაფერი გვაგრძნობინებს უფრო ნათლად ტრაგიკული სინამდვილის ერთ-ერთ ყველაზე სასტიკ მხარეს - სიღარიბეს და სოციალურ უთანასწორობას. ნაწარმოები კარგად გვიჩვენებს, თუ რა გავლენას ახდენს ბავშვზე მძიმე სოციალური ფონი. ავტორი წარმოგვიდგენს უმწეო, გარიყულ, დაჩაგრულ ბავშვს, რომელიც არის ყველაზე მოწყვლადი მსხვერპლი მორალურად არაჯანსაღი, თანაგრძნობის უნარს მოკლებული საზოგადოებისა, სადაც ერთ სოციალურ ფენას უამრავი პრივილეგია აქვს, დანარჩენებისთვის კი ცხოვრება ყოველდღიური ბრძოლაა თავის გასატანად.
ლექსი მდიდარია სტილისტური ხერხებით. ავტორი მიმართავს ალუზიას, რისთვისაც იშველიებს ვიქტორ ჰიუგოს პერსონაჟს, გავროშს - მამაც, ღარიბ პარიზელ ბიჭს, რომელიც ბრძოლაში დაიღუპა. ომი ლექსში სასტიკი ცხოვრების მეტაფორაა, და ამ ომის გმირები პირველ რიგში ყველაზე უმწეონი - ბავშვები არიან.
„ყველა ომს
თავის
გავროში ყავს...“
ავტორი ასევე მეტაფორულად იყენებს გამოთქმას „ორ ცეცხლშუა“, რათა აღწეროს რეალობის ყველაზე სასტიკი ორი მხარე, რომელთან გამკლავებაც უხდება ბავშვს, რისი გადატანაც მას უწევს. - ერთის მხრივ, ყინვა, ფიზიკური მხარე, ხოლო მეორეს მხრივ არანაკლებ მტკივნეული და რთულად ასატანი მორალური მხარე - ადამიანების გულგრილობა და ზიზღი, ადამიანებისა, რომლებსაც შუშები „აღუმართავთ“ საკუთარ კომფორტულ, დარდებს მოკლებულ ცხოვრებასა და დანარჩენ, უმწეო ბავშვივით დაჩაგრულ, ღარიბ სამყაროს შორის. მანქანის შუშა ლექსში არა მხოლოდ პირდაპირი მნიშვნელობით გამოიყენება, არამედ ის არის სიმბოლო, მეტაფორა სოციალურ ფენებს შორის არსებული ბარიერისა, რომელიც ხანდახან შეუმჩნეველი, სინამდვილეში კი ფაქტიურად გადაულახავია.
ცხოვრების სინამდვილის მძაფრად აღსაწერად და მკითხველში თანაგრძნობის გამოსაწვევად ავტორი ასევე იყენებს ისეთ სტილისტურ ხერხს, როგორიცაა ოქსიმორონი - „სუსხი ფილტვებს წვავს”; ჰიპერბოლა - „ყელამდე ზიზღი...“
ლექსის ბოლო ნაწილში ავტორის მიერ დახატული მწარე რეალობის სიმძაფრე პიკს აღწევს - რა შეიძლება იყოს იმაზე საზიზღარი და სასტიკი, ვიდრე მოზრდილი ადამიანების მიერ პატარა, გაყინული, დაბეჩავებული ბავშვის მისამართით გამოთქმული გინებააა? სწორედ ამიტომ, ავტორის წარმოსახვაში ბავშვს ღიმილების დათვლაც კი შეუძლია, იმდენად იშვიათი და მცირეა მის მიმართ გამოხატული სითბო. ყინვა არა მხოლოდ პირდაპირი მნიშვნელობით არის ლექსში წარმოდგენილი, არამედ სიცივე და ყინვა ბავშვის მიმართ ადამიანების დამოკიდებულებაშიც შეიგრძნობა და სწორედ ამ ადამიანური ყინვის უმძაფრესად გადმოსაცემად იყენებს ლექსის ბოლოს ავტორი შემდეგ შედარებას:
„და ტყვიებივით
აგროვებს
ხურდებს...“
სასტიკი ადამიანების მიერ თანაგრძნობის გარეშე, ზიზღით გაღებული, დამადლებული ხურდები სინამდვილეში ტყვიებია, რომლებიც მორალურად კლავს და სულიერად ანადგურებს ცხოვრებისგან ისედაც გათელილ ადამიანს და მითუმეტეს - ბავშვს.
ლექსი „ლილი“ მაღალი ოსტატობით შესრულებული ნაწარმოებია. ავტორი დასაფასებელი ლაკონურობით, ყოველი სიტყვისა და ფრაზის მოზომვით და მხოლოდ მიზნობრივი გამოყენებით, სტილისტური ხერხების დახმარებით, შესანიშნავად გვიხატავს ცხოვრების უსამართლობას და მის გავლენას საზოგადოების ყველაზე უმწეო წევრებზე - ბავშვებზე.
|
